ફિલ્મ ‘મેરા નામ જોકર’નું ‘એ ભાઈ જરા દેખ કે ચલો’ ગીત તો યાદ છે ને ?

આ ગીત આજે પણ ગુનગુનાવવાનું મન થાય છે. આ ગીતના લેખક છે નીરજ. તેમનું આખું નામ ગોપાલદાસ સક્સેના છે. ‘નીરજ’ તેમનું તખલ્લુસ છે. તેઓ ૯૨ વર્ષના થયા. તા. ૪ જાન્યુઆરી, ૧૯૨૫ના રોજ તેમનો જન્મ ઈટાવા નજીકના પુરાવલી ગામે થયો હતો. તેઓ માત્ર છ વર્ષની વયના હતા ત્યારે જ તેમના પિતા ગુજરી ગયા. ૧૯૪૨માં તેમણે એટા માં હાઈસ્કૂલની પરીક્ષા પ્રથમ શ્રેણીમાં પાસ કરી. શરૂઆતમાં તેમણે ટાઈપિસ્ટની નોકરી સ્વીકારી. તે પછી એક સિનેમાઘરની ચાની દુકાન પર નોકરી કરી. લાંબો સમય બેકાર રહ્યા બાદ દિલ્હી જઈ સફાઈ વિભાગમાં ફરી ટાઈપિસ્ટની નોકરી કરી. ૧૯૫૩માં તેમણે હિંદી સાહિત્યમાં તેમણે પ્રથમ શ્રેણીમાં એમ.એ. કર્યું. મેરઠની કોલેજમાં હિંદી ભાષાના અધ્યાપક તરીકે નોકરી કરી, પરંતુ કોલેજના સંચાલકોએ તેમની પર રોમાંસ કરવાનો આરોપ મૂક્યો. આથી ક્રોધિત થઈ તેમણે અધ્યાપક તરીકેની નોકરીમાંથી રાજીનામું આપી દીધું. તે પછી અલીગઢની કોલેજમાં હિંદીના પ્રાધ્પાયક બન્યા.

ત્યાર બાદ તેઓ કવિ સંમેલનોમાં જવા લાગ્યા. તેમની લોકપ્રિયતા જોઈ મુંબઈના ફિલ્મ નિર્દેશકોએ તેમને ‘નઈ ઉમર કે નઈ ફસલ’ માટે ગીતો લખવા આમંત્રણ આપ્યું. તેમનું ગીત ‘કારવાં ગુજર ગયા ગુબાર દેખતે રહે’ બેહદ લોકપ્રિય થયું. તે પછી તેમણે લખેલું ગીત : ‘દેખતી હી રહો આજ દર્પણ ના તુમ, પ્યાર કા મુહૂરત નિકલ જાયેગા’ એટલું જ લોકપ્રિય થયું. આ સિવાય ‘ધીરે સે જાના બગિયા મહેંકેગી’, ‘મૈંને કસમ લી’, ‘મેઘા છાયે આધી રાત’, ‘મેરા મન તેરા પ્યાસા’, ‘ઓ મેરી, ઓ મેરી ઓ મેરી શર્મિલી આઓ ના’, ‘ફૂલોં કે રંગ સે દિલ કી કલમ સે’, ‘રંગીલા રે’, ‘રાધા ને માલા જપી શ્યામ કી’ આજે પણ એટલાં જ લોકપ્રિય છે.

કવિ નીરજે સેંકડો ગીતો લખ્યાં છે. તેમનાં જે ગીતો આજે પણ સદાબહાર છે તેમાં (૧) કારવાં ગુજર ગયા, ગુબાર દેખતે રહે (૨) શોખિયોં મેં ઘોલા જાયે ફૂલોં કા શબાબ (૩) બસ યહી અપરાધ મૈં હર બાર કરતા હું… આદમી હૂં આદમી સે પ્યાર કરતા હૂં વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

૧૯૭૨માં ફિલ્મ ‘મેરા નામ જોકર’ના ગીત ‘એ ભાઈ જરા દેખ કે ચલો’ માટે નીરજને ફિલ્મફેર એવોર્ડ મળ્યો હતો. જ્યારે ફિલ્મ ‘પહેચાન’ના ગીત ‘બસ યહી અપરાધ મૈં હર બાર કરતા હું’ માટે ૧૯૭૧માં તેમને ફિલ્મફેર એવોર્ડ મળ્યો.

૧૯૯૧માં તેમને ‘પદ્મ શ્રી’ એવોર્ડથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા. ૧૯૯૪માં તેમને યશ ભારતી સન્માન પ્રાપ્ત થયું. ૨૦૦૭માં તેમને ‘પદ્મ ભૂષણ’ એવોર્ડથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા. તેમણે અનેક ફિલ્મો માટે ગીતો લખ્યાં જેમાં શર્મિલી, મેરા નામ જોકર અને પ્રેમપૂજારી મુખ્ય છે.

કોણ જાણે કેમ પણ એક દિવસ મુંબઈની જિંદગીથી તેમનું મન ઊઠી ગયું. તેઓ ફિલ્મ નગરીને અલવિદા કહી ફરી અલીગઢ પાછા આવ્યા. તે પછી શરાબ, બીડી અને શાયરી તેમના જીવનનાં અભિન્ન સહચારી બની રહ્યા. આજે ૯૨ વર્ષની વયે તેઓ લખનૌના ગોમતીનગર સ્થિત મંત્રી આવાસના ફ્લેટ નં. ૧૫માં નિવાસ કરે છે. તેમણે ઉર્દૂ અને હિંદી બેઉ ભાષાઓમાં ગીતો અને કવિતાઓ લખી છે. હાલ તેઓ ઉત્તર પ્રદેશના ભાષા સંસ્થાનના અધ્યક્ષ છે.

તેમની શાયરીઓ પણ લોકપ્રિય છે. નીરજને રોજ અનેક પત્રો મળે છે જેમાં ૯૨ વર્ષના આ શાયરની શાયરીઓ પર આફરીન કોલેજ ગર્લ્સના પત્રોનો પણ સમાવેશ થાય છે. નીરજને મળવા આવનાર મુલાકાતીઓમાં ઉચ્ચ સનદી અધિકારીઓ ઉપરાંત શહેરના યુવાન ફિલ્મ કલાકારોનો પણ સમાવેશ થાય છે. એ બધાંની સમક્ષ તેઓ સહજતાથી જ પેશ આવે છે. તેમના ચહેરા પર ચંચળતા, ચપળતા અને ચમકને બરકરાર રાખ્યાં છે. આજના યુ-ટયૂબ, ફેસબુક, વોટ્સએપ અને ઈ-કવિતાના જમાનામાં પણ કવિ નીરજ આઉટ ઓફ ડેટ થયા નથી.

આટલી ઉંમરે પહોંચ્યા બાદ પણ રોજ સવારે ૮ વાગે ઊઠે છે. દિવસ દરમિયાન તેઓ લોકોને મળતા રહે છે. ફોન પર વાતો કરતા રહે છે. લોકોનો કોલાહલ તેમને ગમે છે. લોકો તેમની પાસે કવિતાઓ સાંભળવા આવે છે. અઠવાડિયામાં ચાર દિવસ તો તેઓ કવિ સંમેલનના મંચ પર નજર આવે છે. ક્યારેક ફૈઝાબાદ, ક્યારેક લખનૌ, ક્યારેક અન્ય કોઈ શહેરમાં કેટલાક મિત્રો તેમને કહે છે : “થોડોક વિશ્રામ તો કરો.” તો નીરજ તેમને કહે છે : “અગર બેઠા તો બેઠ જાઉંગા, ઈસ લિયે બસ ચલને દો. જબ તક મન મેં ઊર્જા હૈં તબ તક ચલને દો.”

સાહિત્યિક પરિભાષામાં કવિ નીરજ શૃંગારના કવિ છે. નીરજની કવિતાઓમાં શૃંગાર રસ ખીલી ઊઠે છે. ક્યારે રિસાવાની વાત હોય તો ક્યારેક મનાવવાની. ક્યારેક ગોરીના રૂપની પ્રશંસા તો ક્યારેક પ્રણયની મહેંક. આ બધી સંવેદનાઓના કારણે નીરજને આ સદીના મહાન શૃંગાર કવિઓ પૈકીના એક માનવામાં આવે છે, પરંતુ કવિ નીરજ સાહિત્યકારોની આ પદવીનો સ્વીકાર કરતો નથી. તેઓ કહે છે કે, “હું શૃંગારનો નહીં, પરંતુ દર્શનનો કવિ છું. એ વાત સાચી છે કે, મારી પ્રેમ કવિતાઓને વધુ લોકપ્રિયતા મળી છે, પરંતુ એ સિવાય પણ મેં ઘણું લખ્યું છે. મેં શૃંગારના પ્રતીકને લઈને દર્શન લખ્યું છે. લો આ રહી તેમની કેટલીક પંક્તિઓ :

યાદ આયેંગે પ્રથમ પ્યાર કે ચુંબન કી તરહ..

જિક્ર જિસ દમ ભી છોડા ઉન કી ગલી મેં મેરા…

જાને શરમાએ ક્યાં યહ

ગાંવ કી દુલ્હન કી તરહ…

ઉંમરના કારણે નીરજ બીમાર રહે છે. દવાઓ ખાતાં રહે છે. તેઓ કહે છે : “મૈં તો બીમાર હી પૈદા હુઆ થા, ઈસ લિયે આજ ભી બીમાર હું…. મૈં તન સે ભોગી ઔર મન સે યોગી હૂં. ઈસ લિયે તન સે કષ્ટ હૈ લેકિન મન મુક્ત હૈં.”

તેઓ તેમની યાદગાર સ્મૃતિઓ વિશે પૂછવામાં આવે તો તેઓ કહે છે : “મને મારી પહેલી પત્ની યાદ આવે છે. તેનો હાસ્ય-પરિહાસવાળો સ્વભાવ મને યાદ આવે છે.”

અને ક્યારેક પૂછવામાં આવે તો તેમના પ્રેમ સંબંધોને પણ યાદ કરે છે. ખાસ કરીને તેમનો એક પહેલો પ્રેમ… ! અલબત્ત, પ્રેમની પરિભાષા કરતા તેઓ સ્પષ્ટ કહે છે : “પ્રેમ વાસના સે શુરૂ હોતા હૈં. હમારે શાસ્ત્રો મેં કામ ઔર કામાયની હૈં. પ્રેમ કહીં નહીં લિખા હૈં.”

આવું કહેવાની કોઈની હિંમત છે ખરી ?

એટલા જ માટે નીરજ એ નીરજ છે.

નીરજ માટે ખૂબીની વાત એ છે કે, ૯૨ વર્ષની વયે પણ તેમનું દિમાગ સ્વયં એક મોબાઈલ ડિરેક્ટરી છે. તેમને કમ સે કમ ૧૨૦૦ લોકોના ટેલિફોન નંબર યાદ છે. સેંકડો ફિલ્મી ગીત અને અગણિત કવિતાઓ લખ્યા બાદ પણ તેઓ કહે છે કે, મૈંને અભી અપની કાલજયી કી રચના નહીં લિખી. બસ, અબ યે શરીર થોડા સાથ દે દે તો અપની કાલજયી રચના લિખ લૂં.

આવી છે કવિ નીરજની વાતો.

એક ગ્રામ્ય પણ સુખી પરિવારમાં જન્મેલી યુવતી હતી. હજુ તો હમણાં જ તેણે યુવાનીનો ઊંબરો આળંગ્યો હતો. ઉંમર કરતાં તે વધુ પુખ્ત લાગતી હતી. કોણ જાણે કેમ પણ અચાનક જ તેના માતા-પિતાએ રમોનાને કોલેજ છોડાવી દીધી અને તેના માટે છોકરાઓ જોવાનું શરૂ કરી દેવામાં આવ્યું. નજીકના જ એક ઉપનગરનો તેના જ સમાજનો એક યુવક પસંદ કરવામાં આવ્યો એ યુવાનનું નામ વિશાલ.

વિશાલે રમોનાને જોઈ અને એણે તરત જ હા પાડી દીધી. રમોનાના પિતા સખ્ત સ્વભાવના હતા. તેમની મરજી સામે ઘરમાં કોઈનું કાંઈ ચાલતું નહીં. વિશાલના પરિવારવાળા જાન લઈને આવ્યા. વિશાલ ઘોડે ચઢી વરરાજા થઈને આવ્યો. ઉતાવળે ઉતાવળે જાણે કે ઘડિયા લગ્ન લેવાયા, સમાજના લોકોને પણ આશ્ચર્ય તો હતું જ રમોનાની ઉંમર થઈ ગઈ છે પણ આટલા વહેલા લગ્ન કેમ ?

લગ્ન બાદ વિશાલ રમોનાને ઘેર લઈ આવ્યો. રમોના થોડા જ દિવસોમાં સાસરિયા સાથે ભળી ગઈ. તે સુંદર પણ હતી અને વ્યવહારુ પણ હતી.

સમય વીતતો ગયો.

સુખી લગ્ન જીવનના ફળ રૂપે રમોનાએ એક પુત્રને જન્મ આપ્યો. પુત્રના જન્મ બાદ વિશાલને નજીકના એક શહેરમાં નોકરી મળી ગઈ. ઘરમાં બધાને લાગ્યું કે રમોના શુભ પગલાંની છે. રમોનાના આગમન બાદ ઘરમાં પુત્રજન્મ થયો અને તેના પતિને નોકરી પણ મળી ગઈ. થોડા દિવસો બાદ વિશાલે નજીકના શહેરમાં એક ઘર ભાડે લઈ લીધું, કેટલાક મહિનાઓ બાદ તે રમોનાને પણ તેડી ગયો જેથી ખાવા-પીવાની તકલીફ ના પડે. રમોના પણ હવે સંયુક્ત પરિવારમાંથી સ્વતંત્રતા મળતાં વધુ ખુશ દેખાવા લાગી. દિવસે વિશાલ નોકરીએ જતો અને સાંજે ઘેર આવતો.

એક દિવસ તબિયત ઠીક ના લાગતાં વિશાલ બપોરના સમયે જ રજા લઈ ઘેર આવી ગયો. બારણું ખુલ્લું હતું. પારણામાં સૂતેલું બાળક જોશજોશથી રડતું હતું પણ ઘરમાં કોઈ જણાતંુ નહોતું. વિશાલે આખું ઘર તપાસ્યું પણ ઘરમાં રમોના નહોતી. બાળક શાયદ ભૂખ્યું થયું હતું. વિશાલે બાથરૂમની પણ તપાસ કરી પરંતુ રમોના બાથરૂમમાં પણ નહોતી, એણે બાળકને પારણામાંથી બહાર કાઢી પોતાની છાતી સાથે ચીપકાવ્યું. થોડું પાણી પીવરાવ્યું. તેની પીઠ થપથપાવી, બાળક રડતું શાંત થઈ ગયું. વિશાલે ફરી બાળકને પારણામાં સુવરાવ્યું અને પારણું ઝુલાવ્યું.

રમોના હજુ ગુમ હતી.

અચાનક વિશાલના કાન પર રમોનાના ખડખડાટ હસવાનો અવાજ સંભળાયો. અવાજ મકાનના ધાબા પરથી આવી રહ્યો હતો. એને લાગ્યું કે રમોના મકાનની અગાશીમાં કોઈની સાથે વાતો કરી રહી છે. તે દબાતા પગલે ધાબા પર ગયો. રમોનાને ખબર નહોતી કે તેનો પતિ પગથિયામાં એક દીવાલની પાછળ ઊભો ઊભો વાત સાંભળી રહ્યો છે.

રમોના મોબાઈલ પર કોઈની સાથે વાતો કરી રહી હતી, તે બોલી રહી હતીઃ ‘ નીરજ, પિયર છોડે મહિનાઓ થઈ ગયા. પણ શું કરું ? હવે સંસારની પળોજણમાં પડી ગઈ છું. તને મળવા આવવાનું મન તો ઘણું થાય છે પણ શું કરું ? પપ્પાએ મને પરણાવી દીધી. હું તો આજે પણ તને જ યાદ કરું છું. તું જ મારો પહેલો પ્રેમ રહ્યો છે. તું હવે મારો ઈન્તજાર ના કર. ક્યારેક આવીશ તો તને મળ્યા વગર પાછી નહીં આવું.’

દીવાલના આડશમાં પગથિયાં પર ઊભેલો વિશાલ તો રમોનાની વાતો સાંભળી સ્તબ્ધ થઈ ગયો. એણે ખ્યાલ આવી ગયો કે રમોના મને પરણી એ પહેલાં તેનો કોઈ અફેર હતો અને હજુ તે તેના અફેરને ભૂલી નથી. તે હવે વધુ સાંભળી શકે તેમ નહોતો. ક્રોધથી ધૂંવાંપૂવાં થતાં તે ચૂપચાપ નીચે ઊતરી ગયો.

થોડી વાર બાદ રમોના ધાબા પરથી નીચે આવી. પતિને અચાનક ઘરમાં આવેલો જોઈ તે થોડી સહેમી તો ગઈ. પતિ વિશાળ બાળકના પારણાને ઝુલાવી રહ્યો હતો. પતિને જોઈ તે બોલીઃ ‘અરે વિશાલ! તમે ક્યારે આવ્યા ? મને તો ખબર જ ના પડી. તબિયત તો સારી છે ને ?’

‘હું ધાબા પર ગઈ હતી. એક બિલાડી ઘરમાં ઘૂસી ગઈ હતી, તેને ભગાવવા ઉપર ગઈ હતી’: રમોના તેના હાથમાં રાખેલો મોબાઈલ છુપાવવાનો પ્રયાસ કરતાં બોલી.

વિશાલે કહ્યું: ‘મેં તો તને કાંઈ પૂછયું જ નથી.’

રમોના અપરાધભાવ અનુભવતાં સીધી રસોડામાં જતી રહી. મોબાઈલ એક ખૂણામાં મૂકી દીધો અને વિશાલ માટે ચા બનાવવામાં પરોવાઈ ગઈ આખો દિવસ રમોના અને વિશાલ વચ્ચે ભાગ્યે જ કોઈ વાત થઈ. વિશાલ એક ટેબ્લેટ લઈ તેના શયનખંડમાં સૂઈ ગયો.

સાંજ પડતાં રમોનાએ પૂછયું: ‘શું રસોઈ બનાવું?’

રમોનાએ પણ વધુ ચર્ચા કરવાનું ટાળી વિશાલને ગમતી રસોઈ બનાવી, જમવાનું પીરસ્યું. વિશાલે ચૂપચાપ જમી લીધું. જમ્યા પછી વિશાલને ટેલિવિઝન પર તેની મનગમતી સિરિયલ જોવાની ટેવ હતી. આજે તેણે એવુું કાંઈ ના કર્યું. બંધ ટીવી સામે તે બેસી જ રહ્યો. સૂતાં પહેલાં બંનેેએ આખો દિવસ શું કર્યું તેની વાતો કરતાં. આજે એવું કાંઈ જ ના થયું. રાત્રે પલંગમાં પણ વિશાલ પડખું ફેરવીને સૂઈ ગયો. રમોનાને ખ્યાલ આવી ગયો કે કાંઈક તો ગરબડ છે જ. ‘શું વાત છે’ એવું પૂછવાની તેની હિંમત નહોતી.

આવું બીજા દિવસે પણ પુનરાવર્તન થયું. વિશાલ ના તે રમોનાને લડયો કે ના તો ઝઘડયો. એ ચૂપચાપ નોકરીએ જતો રહ્યો. રમોના આખો દિવસ વિચારશૂન્ય થઈ પડી રહી. આવું એક દિવસ થયું. બીજા દિવસે થયું. પૂરા દસ દિવસ સુધી ચાલ્યું. વિશાલે પણ જોયું કે, રમોનામાં કાંઈ પરિવર્તન દેખાય છે. એ દુબળી થવા લાગી હતી. તે અશક્ત જણાતી હતી. કેટલાક દિવસોથી રમોના વિશાલને જમવાનું પીરસતી અને તેણે અગાઉ જમી લીધું છે તેવું કહેતી.

એક સાંજની વાત છે.

વિશાલ નોકરીએથી ઘેર આવ્યો. તેના દીમાગમાં હજુ રમોનાની ધાબા પરની વાત હજુ ગૂંજતી હતી. આજે પણ વિશાલ કાંઈ બોલ્યા ચાલ્યા વિના જમવા બેઠો. જમી લીધું. રાત પડી. આજે પણ વિશાલે ટી.વી. પર કોઈ શ્રેણી નિહાળી નહીં. ચૂપચાપ રમોનાએ બાળકને ઊંઘાડી દીધું.

રાત આગળ વધવા લાગે તે પહેલાં રમોનાએ તેના પતિને કહ્યું: ‘થોડીક ક્ષણો મને આપો.’

‘એક મિનિટ હું આવું છું’ એમ કહી રમોના રસોડામાં ગઈ. તે પાછી આવી ત્યારે તેના હાથમાં ધારદાર ચાકુ હતું.

વિશાલ ગભરાઈ ગયો.

તે કાંઈ બોલે તે પહેલાં રમોનાએ પોતાની હથેળીમાં ચાકુ ઘુસાડી દીધું, તેના હાથમાંથી લોહી વહેવા લાગ્યું.

વિશાલ ચોંકી જતાં બોલ્યોઃ ‘આ શું કર્યું ?’

રમોના બોલીઃ ‘હું આ પીડા સહન કરી શકું છું પણ તમારું મૌન સહન કરી શકતી નથી.’

રમોના બોલીઃ ‘મને એનો તો વાંધો છે. હું જાણું છું કે તમે મારો ભૂતકાળ જાણી ચુક્યા છો. તમે મને મારતા કેમ નથી? મને કાપી નાંખતા કેમ નથી? મારી એ અપરિપક્વતા હતી. એક સમયે મેં મારી ઉંમર સમજ કરેલી ભૂલ હતી. પણ તમારા મૌનની આગમાં હું સળગી રહી છું. મને માફ કરી દો. પ્લીઝ!

અને રમોનાના હાથમાંથી લોહી અને આંખોમાંથી આંસુ વહેવા લાગ્યા. વિશાલ પણ રડી પડયો. એણે તાત્કાલિક એના હાથે રૂમાલ બાંધી દીધો. તત્કાળ તેને તબીબી સારવાર આપવામાં આવી. રમોના બચી ગઈ.

એ દિવસ પછી રમોનાએ એના ભૂતકાળને કાયમ માટે ભુલાવી દીધો. વિશાલે પણ રમોનાને માફ કરી દીધી. પશ્ચાતાપની આગમાં બળીને રમોના ફરી કંચન શુદ્ધ થઈ. ત્યાર પછી વિશાલે કદીયે રમોનાને કાંઈ પૂછયું નહીં. અને એના ભૂતકાળનો કોઈ અફસોસ પણ રાખ્યો નહીં. તેમનું દાંપત્ય જીવન પણ બચી ગયું.

કેટલીક વાર ક્રોધ કરતાં મૌન વધુ શક્તિશાળી સાબિત થાય છે! ક્રોધ કરતાં મૌન, પસ્તાવો, ભૂલોનો એકરાર અને ક્ષમાથી ઘણા પ્રશ્નો હલ થઈ શકે છે. ક્ષમા માંગતાં અને ક્ષમા આપતા શીખો.

વિશ્વ વિખ્યાત ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીના ૯૦૦ વર્ષના ઈતિહાસમાં પહેલી જ વાર એક મહિલા તે યુનિવર્સિટીના વાઈસ ચોન્સેલર બન્યાં છે.

તેમનું નામ લુઈઝ રિચર્ડસન.

ઈંગ્લેન્ડમાં આવેલી ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટી અંગ્રેજી ભાષા બોલતા વિશ્વની સૌથી જૂની યુનિવર્સિટી છે. લુઈઝ રિચર્ડસન જાન્યુઆરી મહિનામાં જ તેમનો પદ કાર્યભાર સંભાળી રહ્યા છે. આજે આખું વિશ્વ આતંકવાદના ઓછાયા હેઠળ જીવી રહ્યું છે ત્યારે ખૂબી એ વાતની છે કે લુઈઝ રિચર્ડસન’ટેરર એક્સપર્ટ’ છે. વિશ્વભરમાં ફેલાયેલ આતંકવાદ પર અભ્યાસ કરનાર લુઈઝ આતંકવાદના વિષયના નિષ્ણાત સ્કોલર છે. તેમણે લખેલા અનેક પુસ્તકો પૈકી એક પુસ્તક જેે સૌથી વધુ જાણીતું છે. તેનું શીર્ષક છે : ‘વોટ ટેરરિસ્ટ વોન્ટ : અંડર સ્ટેન્ડિંગ ધી એનિમી, કંટેઈનિંગ ધી થ્રેટ.’

૫૭ વર્ષની વયના લુઈઝ રિચર્ડસન અનેક પુરસ્કારો પ્રાપ્ત કરી ચૂક્યાં છે.

લુઈઝ રિચર્ડસનનો જન્મ આયર્લેન્ડમાં થયો હતો. તેમના પિતા પણ આતંકવાદના વિષય પરના રાજનીતિ શાસ્ત્રના નિષ્ણાત હતા. તેમનું બચપણ ટ્રેમોર ખાતે વીત્યું હતું. તેઓ સાત ભાઈ-બહેનો પૈકીના એક હતા. તેમના પિતાનંુ નામ આર્થર અને માતાનું નામ જુલી છે. ડબલીનની ટ્રિનિટી કોલેજ ખાતે અભ્યાસ કરી તેમણે બી.એડ્.ની ડિગ્રી લીધી હતી. ૧૯૮૨માં તેમણે એમ.એ.ની ડિગ્રી લીધી હતી.

૧૯૭૭માં અમેરિકાની યુનિવર્સિટી ઓફ કેલિફોર્નિયામાં ભણવા માટે તેમને રોટરી સ્કોલરશીપ મળી હતી તે પછી તેમણે સેંટ એન્ડ્રયૂઝ અને હાવર્ડ યુનિવર્સિટી દ્વારા આતંકવાદ પર અભ્યાસ કરી પોલિટિકલ સાયન્સમાં એમ.એ.ની ડિગ્રી અપગ્રેડ કરી હતી. તેમના આ અભ્યાસમાં આંતરરાષ્ટ્રીય સલામતી અને અમેરિકા તથા બીજા દેશોની કમ્પેરેટિવ ફોરેન પોલિસીનો વિષય પણ આવી જતો હતો. ૧૯૮૯માં તેમણે પીએચ.ડી.ની ડિગ્રી પણ હાંસલ કરી હતી.

આ સમયગાળા દરમિયાન તેમણે બધા મળીને કુલ આઠ વર્ષ સુધી ભણાવવાનું કામ પણ કર્યું હતું. અમેરિકાના હાવર્ડ યુનિવર્સિટીના બીજા કેટલાયે વહીવટી વિભાગોનું તેમણે નેતૃત્વ કર્યું હતું. અલબત્ત, તેમનું મુખ્ય લક્ષ્ય તો આતંકવાદનો અભ્યાસ જ હતું. ટેરરિસ્ટ મૂવમેન્ટ ઈન ઈન્ટરનેશનલ રિલેશન્સના પરના તેમના અભ્યાસ અને શિક્ષણના કારણે તેમને હાવર્ડ યુનિવર્સિટી તરફથી લેવનસન પ્રાઈઝ મળ્યું હતું. એ જ રીતે અમેરિકન પોલિટિકલ સાયન્સ એસોસિએશન તરફથી શ્રેષ્ઠ શિક્ષણ કાર્ય માટે પણ તેમને ‘એબ્રામસન એવોર્ડ’ એનાયત થયો હતો.

૨૦૦૯માં યુનિવર્સિટી ઓફ સેંટ એન્ડ્રયુઝમાં પ્રિન્સિપાલ તરીકે તેમની નિમણૂક થઈ હતી.

અમેરિકામાં ન્યૂયોર્ક ખાતેના વર્લ્ડ ટ્રેડ સેન્ટર પર નાઈન ઈલેવનના આતંકી હુમલા બાદ તેમણે આતંકવાદ પર વૈજ્ઞાાનિક અભ્યાસ કરી ‘વોટ ટેરરિસ્ટ વોન્ટ’ નામનું પુસ્તક લખ્યું હતું. આ સિવાય તેમણે લખેલાં અન્ય પુસ્તકોમાં ‘વ્હેન એલાઈઝ ડિફટઃ એંગ્લો- અમેરિકન રિલેશન્સ ઈન ધી સુએઝ એન્ડ ફોકલેન્ડ ક્રાઈસીસ’, ‘ધી રૂટ્સ ઓફ ટેરરિઝમ’ અને ‘ડેમોક્રસી એન્ડ કાઉન્ટર ટેરરિઝમ : લેસન ફ્રોમ ધી પાસ્ટ’નો સમાવેશ થાય છે.

૨૦૦૧થી ૨૦૦૮ દરમિયાન તેમણે ૩૦૦થી વધુ પ્રવચનો ટેરરિઝમ પર આપ્યા. અમેરિકાની સેનેટને પણ તેમણે સંબોધી. ૨૦૦૯માં તેમને ધી ટ્રીનિટી કોલેજ ડબલીન એલ્યુમની એવોર્ડ પ્રાપ્ત થયો. ૨૦૧૦માં તેઓ ફ્ેલો ઓફ ધી રોયલ સોસાયટી ઓફ એડીનબરો તરીકે પસંદગી પામ્યા. ૨૦૧૩માં મોસ્કો સ્ટેટ ઈન્સ્ટિટયૂટ ઓફ ઈન્ટરનેશનલ રિલેશન્સ ડોક્ટરેટની માનદ્ ડિગ્રી આપી.

હવે તેઓ ઈંગ્લેન્ડની ખ્યાતનામ ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીના વાઈસ ચાન્સેલર બન્યાં છે.

તેઓ કહે છે : અમેરિકામાં જ્યારે નાઈલ ઈલેવનનો આતંકવાદી હુમલો થયો ત્યારે અમેરિકનોએ વધુ પડતી તીવ્ર પ્રતિક્રિયા આપી હતી. તેનું એક કારણ એ હતું કે આ પ્રકારના હિંસક કટ્ટરતાનો તેમને પહેલો અનુભવ હતો. અલકાયદાના ચાર ઉતારુઓએ અમેરિકન ઉતારુ વિમાનોના અપહરણ કરી વર્લ્ડ ટ્રેડ સેન્ટર સાથે અથડાઈ ૩,૦૦૦ લોકોનાં મોત નીપજાવ્યા હતા. તેની સામે આવા હુમલા વખતે બ્રિટિશરો આયરીશ આતંકવાદનો સામનો કરતી વખતે વધુ સ્થિતિ સ્થાપક- લચક વૃત્તિવાળા રહ્યા છે. આતંકવાદની ઘટનાઓ મનોવૈજ્ઞાાનિક પ્રતિક્રિયાઓે વધુ ઉત્પન્ન કરે છે. આતંકવાદની ઘટનાઓ આવી સાયકોલોજિકલ ઈમ્પેક્ટ ઊભી કરવા માટે જ થાય છે.

તેઓ કહે છે : ‘કોમ્બાટિંગ સાયકોલોજિકલ ઈમ્પેક્ટ ઓફ ટેરર ઈઝ ધી બેસ્ટ કાઉન્ટર મેજર’. યુનિવર્સિટીઓ અને કટ્ટરવાદ વચ્ચે કોઈ સીધી કડી હોવાની વાતનો તેમણે ઈન્કાર કરે છે પણ સાથે સાથે તેઓ એમ પણ કહે છે કે હિંસક કટ્ટરવાદીઓ મોટે ભાગે યુવાનો જ વધુ હોય છે. એમાંયે યુવતીઓ કરતાં યુવકો વધુ અને ક્યારેક તેઓ યુનિવર્સિટીઓમાં ભેગા થાય છે. એક ગ્રેજ્યુએટને જોબ નથી મળતી ત્યારે તે બીજું વિચારતો થાય છે. આજના સમયમાં કટ્ટરવાદને નાથવા યુનિવર્સિટીઓ મહત્ત્વપૂર્ણ રોલ ભજવી શકે છે. યુનિવર્સિટીઓ તેમના વિદ્યાર્થીઓને આતંકવાદ અને તેથી પેદા થતી સમસ્યાઓ અંગે યોગ્ય જ્ઞાાન આપી શકે. ઉદ્દામવાદને નષ્ટ કરવા માટે શિક્ષણ જ શ્રેષ્ઠ એન્ટીડોટ- ઉપાય છે.

શ્રીમતી લુઈઝ રિચર્ડસનની વાત સાચી છે. પાકિસ્તાનમાં રહેલા જૈશ-એ- મોહંમદ જેવા આતંકવાદી સંગઠનો અશિક્ષિત અને ગરીબ યુવાનોને ગુમરાહ કરી સ્યૂસાઈડ બોમ્બર બનાવી ભારતમાં ધકેલી દે છે. આ યુવાનોને શિક્ષણ અને જોબ મળી હોત તો તેઓ આતંકવાદી બનવાનું પસંદ ના કરત.

જે ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાં લુઈસ રિચર્ડસન વાઈસ ચાન્સેલર તરીકે નીમાયા છે. તેના ચાન્સેલર ક્રીસ પેટન છે. તેઓ કહે છેઃ પ્રો. રિચર્ડસન અમારી યુનિવર્સિટીના વાઈસ ચાન્સેલર તરીકે આવી રહ્યા છે. તેનો અમને આનંદ છે. ઓક્સફર્ડએ વિશ્વની મહાન યુનિવર્સિટીઓ પૈકીની એક છે. શ્રીમતી રિચર્ડસનની ખ્યાતિ બંને પાર છે.શ્રીમતી રિચર્ડસન કહે છેઃ ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટી દેશભરની યુનિવર્સિટીઓમાં શિક્ષણ અને સંશોધનની બાબતમાં ટોચના સ્થાને હોય તે મારી અગ્રતા હશે. હું ખાતરી આપું છે કે દરેક યુવાન માટે ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટી એક લોહચુંબક સાબિત થશે, પછી તેઓ અહીં ભણવા માટે ક્યાંયથી પણ આવતા હોય. દરેક ટેલેન્ટેડ વ્યક્તિ દરેક મહત્ત્વાકાંક્ષી વ્યક્તિ ભણાવવા અને સંશોધન માટે ઓક્સફર્ડ આવે તેવું અમે ઈચ્છીએ છીએ.’

જાહેર રસ્તાઓ પર રોંગ સાઈડમાં વાહનો ચલાવનારને પકડવામાં પોલીસને રસ નથી

બીઆરટીએસએ પ્રશ્ન હળવો કરવાના બદલે વધુ ગૂંચવ્યો

અમદાવાદ, વડોદરા, સુરત અને રાજકોટ જેવા મોટા શહેરોમાંથી માંડીને નાના ઉપનગરો હવે ટ્રાફિક અરાજક્તાનો ભોગ બન્યા છે ત્યારે આવનારા દિવસોમાં એ અંધાધૂંધી પરાકાષ્ટાએ પહોંચશે એવા એંધાણ છે. ટ્રાફિકની ગંભીર બની રહેલી સમસ્યાનો ઉકેલ લાવવા પ્રશાસન અને લોકોએ ચૂંટેલા પ્રતિનિધિઓનો કોઈ જ ઈરાદો નથી.

પોલીસ શું કરે છે?

ટ્રાફિકનું નિયમન કરવું એ પોલીસની કામગીરી છે પરંતુ સાથે એ પણ નોંધવું જોઈએ કે, યુરોપ- અમેરિકાથી માંડીને સિંગાપોર જેવા દેશોમાં રસ્તા પર ક્યાંય પણ પોલીસ દેખાતી નથી છતાં લોકો શિસ્તબદ્ધ રીતે અને કાનૂનને માન આપીને જ વાહનો ચલાવે છે, અને કોઈ ટ્રાફિક સિગ્નલનો કે સ્પીડ મર્યાદાનો ભંગ કરે તો તે પકડાઈ જાય છે. એ દેશોમાં વાહનચાલકોને પોલીસને જોયા વિના પોલીસનો ડર રહે છે. જ્યારે ભારતમાં ટ્રાફિક પોલીસ કોઈ વાહનચાલકને પકડે તો તે ત્રણ વિકલ્પ અપનાવે છે. (૧) લાંચ આપીને છુટવા પ્રયાસ કરે છે. (૨) પોલીસ સાથે ઝઘડામાં ઊતરે છે (૩) પોલીસની બદલી કરી નંખાવવાની ધમકી આપે છે. બહુ ઓછા લોકો દંડ ભરવાનું પસંદ કરે છે. વિશ્વના મોટાભાગના દેશોમાં ત્રણથી વધુ વાર ટ્રાફિક નિયમનનો ભંગ કરતાં વાહનચાલક પકડાય તો તેનું ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ રદ થઈ જાય છે અને એક વાર ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ રદ થઈ જાય તે પછી તે વાહન ચલાવે તો જેલની સજા છે. આ દેશમાં પોલીસ અને ટ્રાફિક નિયમનનો ભંગ કરતા લોકો વચ્ચે સમજૂતી થઈ જતાં વાહનચાલકો વધુ બેફામ બન્યા છે. બીજી બાજુ ટ્રાફિક પોલીસ રુશ્વત લઈ ગુનેગારોને આસાનીથી જવા દે છે. ઘણીવાર મુખ્ય ક્રોસ રોડ પર ટ્રાફિક જામ થયો હોય તો તેનું નિયમન કરવાના બદલે ટ્રાફિક પોલીસ કોઈ ટ્રક- ટેમ્પાવાળાને પકડીને કાંઈક ગોઠવણ કરતી હોય તેમ જણાય છે. જાહેર રસ્તાઓ પર મોટા સર્કલ પર ટ્રાફિક કામ કરતી જણાય છે પરંતુ નાના સેંકડો સર્કલ્સ પર પોલીસ ના હોવાને કારણે ભારે અંધાધૂંધી સર્જાય છે. સેંકડો વાહનો ટ્રાફિક જામનો ભોગ બને છે અને ટ્રાફિક પોલીસના અભાવે વાહનચાલકો પોતે જ પોતાનું વાહન બાજુ પર મૂકી ટ્રાફિક નિયમન કરાવવા પ્રયાસ કરે છે.

પોલીસની સંખ્યા

અમદાવાદ જેવા શહેરને લાગેવળગે છે ત્યાં સુધી કુલ ૩૨૬ જેટલા ટ્રાફિક પોઈન્ટસ છે. ટ્રાફિક મેનેજમેન્ટ માટે ૬૭૦નો સ્ટાફ ઉપલબ્ધ હોય છે. ટોટલ સ્ટાફ ૯૨૦નો છે. તેમાંથી ૩૦ને રજા હોય છે જ્યારે ૧૬૦ જેટલો સ્ટાફ ઓફિસ કાર્યમાં વ્યસ્ત હોય છે. આ સ્ટાફ પ્રમાણમાં ઓછો છે. જે સારું છે તે પણ કુશળ નથી. એમાંયે જ્યારે વીવીઆઈપી પસાર થવાના હોય તો તે રૂટ પર ૬૭૦ના કુલ સ્ટાફમાંથી ૫૦૦નો સ્ટાફ તે તે રૂટના મેનેજમેન્ટ માટે જ ગોઠવી દેવાય છે. બાકીના રસ્તાઓ પર પોલીસ ના દેખાતા વાહનચાલકો છડેચોક ટ્રાફિક નિયમનનો ભંગ કરી દરેક ચાર રસ્તાઓ પર ટ્રાફિક જામ સર્જી દે છે. કોઈ પણ શહેરમાં વીવીઆઈપીઓની અવરજવર સામાન્ય માનવીને પારાવાર મુશ્કેલીમાં મૂકી દે છે. ઘણા લોકોનો અનુભવ છે કે આંબાવાડીથી નહેરુનગર ચાર રસ્તા સુધીનો રસ્તો સામાન્ય રીતે ૧૫ મિનિટમાં કાપી શકાય છે પરંતુ ટ્રાફિક જામના કારણે એ જ રસ્તો કાપતાં ઘણીવાર એક કલાક લાગે છે. શહેરમાં થલતેજ પાસે અંડરબ્રિજ બનાવ્યો છે પરંતુ થલતેજ ચાર રસ્તા પર રોજ હજારો વાહનો અરાજક્તાભરી પરિસ્થિતિમાં જ ડ્રાઈવિંગ રોડથી થલતેજ ગામમાં પ્રવેશી શકે છે. પકવાન ચાર રસ્તાએ વાહનચાલકો માટે મોટામાં મોટો માથાનો દુઃખાવો છે. પૂર્વ અમદાવાદ કરતાં પશ્ચિમ અમદાવાદમાં ટ્રાફિક જામની સમસ્યા વધુ છે કારણ કે પશ્ચિમ અમદાવાદમાં મોટરકારોની સંખ્યા પણ વધુ છે.

ઝીબ્રા કોસિંગ અર્થહીન

અમદાવાદમાં બીઆરટીએસ રૂટ બકવાસ છે. આ રૂટે રસ્તા સાંકડા કરી નાંખી રુટીન ટ્રાફિક માટે મુશ્કેલીઓ સર્જી દીધી છે. બીઆરટીએસનું આયોજન કરનારા તેમની ભૂલ સ્વીકારવા તૈયાર નથી. ચાર રસ્તાઓના હેવી ટ્રાફિક વચ્ચે રાહદારીઓ સલામતીપૂર્વક રસ્તો ક્રોસ કરી શકે તે માટે ટ્રાફિક પોલીસે ઝીબ્રા કોસિંગ તો દોર્યા છે પરંતુ શહેરમાં એક પણ ચાર રસ્તા પર રાહદારીને રસ્તો ક્રોસ કરવા માટે ઝીબ્રા કોસિંગનો અમલ કરવાની કોઈ જ વ્યવસ્થા નથી. નથી તો ટ્રાફિક સિગ્નલમાં વ્યવસ્થા કે નથી કોઈ પોલીસ રાહદારીને પસાર થવા વાહનો રોકતી. રાહદારીઓને ભગવાન ભરોસે છોડી દેવામાં આવે છે. ઝીબ્રા કોસિંગ એ રાહદારીઓની મજાક સમાન છે.

ટ્રાફિક સેન્સ

ટ્રાફિકની અરાજક્તા માટે માત્ર પ્રશાસન કે ટ્રાફિક પોલીસ જ જવાબદાર નથી. લોકો ખુદ જવાબદાર છે. મોંઘીદાટ મોટરકારો વાપરતા ધનવાનોના નબીરાઓ સૌથી વધુ બેફામ વાહન ચલાવતા જણાય છે. કેટલાક નબીરાઓ તો ટ્રાફિક નિયમનનો ભંગ કરવામાં ગૌરવ અનુભવે છે. કેટલાક કાન ફાડી નાંખે તેવો ધ્વનિ ફેલાવતી મોટરસાઈકલો દોડાવી અન્યને પ્રભાવીત કરવા કોશિશ કરે છે.સેટેલાઈટ અને ડ્રાઈવિંગ જેવા રોડ પરથી વળવા ટ્રાફિક સર્કલ સુધી જવું ના પડે તે માટે વાહનચાલકો ખુલ્લેઆમ રોંગ સાઈડ મોટરો અને બાઈક ચલાવતા જણાય છે. તેમને પકડવા કે દંડવા પૂરતી પોલીસ નથી અને જે છે તે ગમે તે કારણસર કાનૂન ભંગ કરનારાઓને રોકતી નથી. આશ્ચર્યની વાત એ છે કે અમદાવાદનો પશ્ચિમ વિસ્તાર ભણેલા ગણેલા લોકોનો વિસ્તાર છે અને આવા શિક્ષિત વિસ્તારમાં શિક્ષિતો જ સૌથી વધુ ટ્રાફિક નિયમોનો ભંગ કરે છે. ખરી વાત એ છે કે, સ્કૂલમાં ભણતા બાળકોને જ બચપણથી ટ્રાફિકના નિયમોનું જ્ઞાન આપી ટ્રાફિક સેન્સ અંગે જાગૃતિ આણવી જોઈએ. જો કે કેટલીક શાળામાં કેટલાંક બાળકો લાઈસન્સ વગર જ એક્ટિવા જેવા વાહનો લઈને સ્કૂલમાં આવતાં જણાય છે. કેટલીક સ્કૂલોએ આ સામે કડક કદમ ઉઠાવ્યા છે પરંતુ લાઈસન્સ વગર જ બાળકને એક્ટિવા જેવા વાહનો સોંપી દેનાર માતા-પિતા પણ એટલાં જ જવાબદાર છે. લાઈસન્સ વગર સ્કૂટર લઈને આવતાં બાળકોના વાલીઓ સામે પગલાં લેવાવા જોઈએ.

પાર્કિંગ નહીં તો કાર નહીં

શહેરમાં રોજેરોજ નવી મોટરકારો ખરીદવામાં આવે છે. એક સૂચન એવું પણ છે કે જેમના ઘેર પાર્કિંગની વ્યવસ્થા નથી તેમની કારનું રજિસ્ટ્રેશન થવું ના જોઈએ કારણ કે તેઓ કાર ખરીદીને જાહેર રસ્તાઓ પર કાર મૂકી દે છે અને રસ્તા પર પાર્ક કરાતી મોટરકારોને લીધે રસ્તા પર એક પ્રકારનું દબાણ થાય છે. કાર ખરીદો છો તો કાર મૂકવાની જગા પણ તેમની પોતાની હોવી જોઈએ. આઝાદી પહેલાં અમદાવાદમાં મોટરકારો આવી તે પહેલા ધનવાનો ઘોડાવાળી ભવ્ય બગીઓ વાપરતા હતા. પહેલાં શહેરમાં નદીપાર કોઈ રહેતું નહોતું. ધનવાનો પોળોમાં જ રહેતા હતા. પોળોમાં તેમની ભવ્ય હવેલીઓ હતી અને તેઓ તેમની બગીઓ પોળોમાં જ પાર્ક કરાવતા હતા. આ કારણે સામાન્ય લોકોને અડચણો પડવા લાગી. સરદાર સાહેબ અમદાવાદ શહેરના મ્યુનિસિપલ પ્રમુખ થયા તે પછી તેમના ધ્યાનમાં આ વાત આવી અને ધનવાનોને તેમની બગીઓ પોળની બહાર કાઢવા ફરજ પાડી હતી. એ દૃષ્ટિએ જેમની પાસે પાર્કિંગની સુવિધા નથી તેમને ઘેર આવીને જાહેર રસ્તાઓ પર ગાડીઓ મૂકી રોડ સાંકડા કરવાનો કોઈ અધિકાર નથી.

આર.ટી.ઓ.ની કામગીરી

ભારતમાં જેટલી આસાનીથી ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ મળે છે એટલી આસાનીથી દુનિયાના કોઈ પણ દેશમાં લાઈસન્સ મળતું નહીં હોય. અમેરિકા જેવા દેશોમાં ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ માટે કડક ટેસ્ટ હોય છે. જેઓમાં લાયકાત નથી હોતી તેમને નાપાસ કરવામાં આવે છે અને જેને જે દિવસે ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ મળે તે દિવસે લાઈસન્સ મેળવનાર વ્યક્તિ તેની ખુશીમાં પાર્ટી આપે છે. ભારતમાં તો આર.ટી.ઓે. કચેરીઓની બહાર જ દલાલોનો અડ્ડો જણાય છે. એક જમાનામાં તો ઘેર બેઠાં લાઈસન્સ આવી જતું. જોકે હવે સાવ એવું નથી. આર.ટી.ઓ. અને ટ્રાફિક પોલીસનો ભ્રષ્ટાચાર પણ ટ્રાફિકની સમસ્યા અને અકસ્માતો માટે જવાબદાર છે.

ઓવરબ્રિજની જરૂર

આ સિવાય અમદાવાદ, વડોદરા, સુરત અને રાજકોટ જેવાં શહેરોમાં જેટલા ઓવરબ્રિજ હોવા જોઈએે એટલા નથી. અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનની બેવકૂફીના કારણે ૧૩૨ ફૂટના રિંગ રોડ પર પૂર્વ- પશ્ચિમ ઓવરબ્રિજ હોવા જોઈએ એના બદલે ઉત્તર- દક્ષિણ ઓવરબ્રિજ બનાવી કરોડો રૂપિયાનું આંધણ કરી દીધું છે. અમદાવાદ શહેરમાં વાહનોની સૌથી વધુ અવરજવર પૂર્વ- પશ્ચિમ છે એ વાતનો ખ્યાલ નગર આયોજકોને રાખ્યો નથી. અમદાવાદમાં શીલજ પાસે એક રેલવે ક્રોસિંગ છે. ૨૪ કલાકમાં ૧૦૦ જેટલી ટ્રેનો પસાર થાય છે પણ નથી તો ઓવરબ્રિજ બનતો કે નથી તો અંડરબ્રિજ.

હાઈવે પર જામ

માત્ર શહેરના રાજમાર્ગો પર જ નહીં પરંતુ અમદાવાદ- મુંબઈ, અમદાવાદ- આબુરોડ, અમદાવાદ- ઉદયપુરના હાઈવે પર પણ ટ્રાફિક જામ થાય છે. ભરૂચ- અંકલેશ્વર પાસે નર્મદાના બ્રિજ પર ટ્રાફિક જામ થતાં પાંચ પાંચ કિલોમીટર વાહનોની લાઈનો લાગે છે. કલાકો સુધી વાહનોએ ઊભા રહેવું પડે છે. પાંચ કલાક સુધી ફસાઈ જતી મોટરકારોમાં મહિલાઓ અને બાળકો પણ હોય છે અને રસ્તા પર નેચરલ કોલ્સ માટે જઈ ના શક્તાં તેઓ પારાવાર વેદના અનુભવે છે. આજથી ૧૩૮ વર્ષ પહેલાં અંગ્રેજોએ નર્મદા પર ગોલ્ડન બ્રિજ બાંધ્યો હતો. આજના ટ્રાફિકને પહોંચી વળવાનું વર્ષોથી કોઈ આયોજન થયું નથી. એજ રીતે ધનસુરા, દહેગામ, બાયડ જેવા અનેક નાનકડો નગરો ગામ વચ્ચેથી પસાર થતા રસ્તાઓ પર હેવી ટ્રાફિકના કારણે ત્રાહિમામ્ છે. આવા ૫૦થી વધુ નાના નગરોમાં હાઈવેના ટ્રાફિકને ડાયવર્ટ કરવા બાયપાસ રસ્તો જરૂરી છે. અમદાવાદ, વડોદરા, સુરત અને રાજકોટ જેવા શહેરોમાં પ્રત્યેક શહેરમાં કમસે કમ ૫૦ ઓવરબ્રિજની જરૂર છે. સ્માર્ટસિટી જ્યારે બનાવવા હોય ત્યારે બનાવજો પણ અત્યારે જે શહેરો છે તેમના રહેવા અને હરવા-ફરવા લાયક તો બનાવો ?

પણ આ કોણ કરશે ? ભગવાન જાણે.

એનું નામ સ્મિતા.

સ્મિતા બેંગલુરુની એક આઈ.ટી. કંપનીમાં જોબ કરતી હતી. તે કુંવારી હતી અને અત્યંત સુંદર પણ હતી. આઈટી કંપનીનો માલિક સુમન ત્રેહાન અવારનવાર બેંગલુરુના એક મંદિરમાં દર્શન કરવા જતો હતો. તે ર્ધાિમક વિચારવાળો વ્યક્તિ હતો. મંદિરમાં દર્શન કરવા જતી વખતે ઓફિસમાંથી સ્ટાફની એક- બે વ્યક્તિઓને સાથે લઈ જતો હતો. આજે તેની સાથે ધ્વનિ અને સ્મિતા પણ સાથે હતા.

સુમન ત્રેહાને રસ્તામાં એક પેટ્રોલપંપ પર કાર ઊભી રાખી. સાંજના ૬ વાગી ચૂક્યા હતા. પેટ્રોલની ટેંક ફુલ કરાવ્યા બાદ તેણે પેમેેન્ટ કરવા માટે કારના બારીનો કાચ નીચે ઉતાર્યો. એટલામાં જ બે મોટર બાઈક સવારો તેની તરફ ધસી આવ્યા. તેમની પાસે પાંચ લિટરનો એક કેરબો હતો. બાઈકસવાર પૈકી એકે ઝડપથી કેરબામાં ભરેલું પ્રવાહી કારની બારીમાં ફેંક્યું.

સુમન ત્રેહાન કાંપી ઊઠયા. કારમાં તેમની ઉપર તથા અંદર બેઠેલી યુવતીઓ પર તેજાબ ફેંકવામાં આવ્યો હતો. બાઈકસવારો ભાગી ગયા. સુમન ત્રેહાન, ધ્વનિ અને સ્મિતા દાઝી ગયા હતા. તેઓ ચીસો પાડતા કારમાંથી બહાર નીકળી આવ્યા. આ ઘટનાથી પેટ્રોલપંપ પર ધમાલ મચી ગઈ. પોલીસને જાણ કરવામાં આવી. તરત જ પોલીસ આવી ગઈ. પોલીસે ત્રણેય દાઝેલાંઓને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરી દીધાં. સૌથી વધુ સુમન ત્રેહાન અને સ્મિતા દાઝી ગયા હતા. ધ્વનિ પાછલી સીટમાં બેઠેલી હોઈ ઓછું દાઝી હતી.

પોલીસે તપાસ શરૂ કરી. પેટ્રોલપંપ પર લગાડવામાં આવેલા સીસીટીવી ફૂટેજનું નિરીક્ષણ કર્યું. પોલીસે સ્મિતાનું, ધ્વનિનું અને સુમન ત્રેહાનનું બયાન લીધું. તેમની વાતચીત પરથી લાગ્યું કે તેજાબ ફેંકવાવાળા બે યુવકો પૈકી એક યુવક સુમન ત્રેહાનની કંપનીમાં જ જોબ કરતો હતો અને તે સ્મિતાનો બોયફ્રેન્ડ કિશોર હોવાનું મનાતું હતું. પોલીસ તપાસમાં માલૂમ પડયું કે, કિશોર સ્મિતાના એકતરફી પ્રેમમાં હતો. એણે અનેેક વાર સ્મિતાને પ્રપોઝ કર્યું હતું પરંતુ સ્મિતાને કિશોર ગમતો નહોતો. સ્મિતાએ કિશોર વિરુદ્ધ બોસને ફરિયાદ કરતાં સુમન ત્રેહાને કિશોરને નોકરીમાંથી કાઢી મૂક્યો હતો. આ કારણથી બદલો લેવા કિશોરે આ કામ કર્યું હોવાનું લાગતું હતું.

પોલીસે કિશોરને શોધી કાઢયો. કિશોરે કહ્યું, ‘હા, હું સ્મિતાને પ્રેમ કરતો હતો. મારો પ્રેમ એકતરફી હતો પણ મેં તેજાબ ફેંકવાનું કામ કર્યું નથી. હું આજે ય સ્મિતાને પ્રેમ કરું છું. જેને હું ચાહતો હોઉં તેની પર તેજાબ કેવી રીતે ફેંકી શકું ?’

પોેલીસે તપાસ કરી તો ખબર પડી કે જે દિવસે સાંજે તેજાબ ફેંકાયો તે સાજે બેંગલુરુની બીજી એક ફેક્ટરીમાં ફરજ પર હાજર હતો. લાંબી પૂછપરછ કરતાં પોલીસને કિશોર બેકસૂર લાગ્યો. તેની પ્રેમની ભાષામાં પ્રેમ જ હતો. નફરત કે બદલો લેવાની ભાવના નહોતી. પોલીસે કિશોરને ઘેર જવા દીધો.

આ વાતને દિવસો વીત્યા.

એક દિવસે એક બાતમીદાર પોલીસને ખબર આપી કે સુમન ત્રેહાનની કારમાં સુમન ત્રેહાન, સ્મિતા અને ધ્વનિ પર તેજાબ ફેંકવાનું કામ હરદીપ નામના એક શખસે કર્યું છે. સાથે તેનો એક મિત્ર પણ હતો. દારૂના નશામાં હરદીપ કોઈની આગળ તેના કરતૂતો વિશે બોલી ગયો હતો અને અત્યાર સુધી પોલીસના સકંજામાં ના આવવા બદલ ગર્વ અનુભવતો હતો.

બાતમીના આધારે પોલીસ હરદીપના ઘેર પહોંચી ગઈ. પોલીસે હરદીપને પોલીસ સ્ટેશને લઈ આવી. તપાસ કરતાં માલૂમ પડયું કે, હરદીપ બેંગલુરુમાં એક નશામુક્તિ સંસ્થા ચલાવતો હતો. શરૂઆતમાં તો તેણે આનાકાની કરી પરંતુ થર્ડ ડિગ્રીનો અમલ કરતાં હરદીપે કબૂલ કર્યું કે, ‘હા મેં જ મારા મિત્રની મદદથી સુમન ત્રેહાનની કારમાં તેજાબ ફેંકયો હતો.’

હરદીપે કહ્યું: ‘મારું નિશાન ના તો સ્મિતા હતી કે ના તો ધ્વનિ.’

હરદીપ બોલ્યોઃ ‘મારું નિશાન એક માત્ર સુમન ત્રેહાન હતો.

હરદીપ બોલ્યોઃ ‘હું એક નશામુક્તિ કેન્દ્ર ચલાવું છું. એક દિવસે એક યુવતી મારા કેન્દ્ર પર આવી. તેની ફરિયાદ હતી કે તેનો પતિ શરાબની લતે ચડી ગયો છે એ એના પતિને શરાબમાંની લતમાંથી છોડાવવા માગતી હતી. એ મારી મદદ ચાહતી હતી. એ છોકરી અત્યંત ખૂબસૂરત હતી.’

હરદીપે કહ્યું: ‘ધ્વનિ.’

‘ઓહ !’ પોલીસે પૂછયું: ‘પછી શું થયું ?’

હરદીપ બોલ્યોઃ ‘ધ્વનિ પરિણીત હતી પણ અત્યંત સુંદર હોઈ મને ગમી ગઈ હતી. તે મારી દિલમાં ઊતરી ગઈ હતી. મેં એના શરાબી પતિને મારા નશામુક્તિ કેન્દ્રમાં ભરતી કરી દીધો. એ બહાને ધ્વનિના ઘેર મેં આવવા- જવાનું શરૂ કર્યું. ધ્વનિને આમેય તેનો દારૂડિયો પતિ ગમતો ન હોતો. હું તેની તરફ આકર્ષાયો હતો અને તે પણ મારી તરફ આકર્ષાઈ હતી. અમે એકબીજાને મળવા લાગ્યા હતા.!’

‘તો પછી એની કારમાં તેજાબ કેમ ફેંક્યો?’ પોલીસે પૂછયું.

હરદીપે કહ્યું: ‘મારો ધ્વનિ તરફનો લગાવ વધી ગયો હતો. તે મને રોજ ના મળે તો હું બેચેન થઈ જતો. તેની પર મને માલિકીપણાનો ભાવ થયો હતો. તે મને ના મળે તો મને તેની પર શક થઈ જતો. હું ખાનગીમાં તેની હલનચલન પર નજર રાખતો હતો. ધ્વનિ મોડે સુધી સુમન ત્રેહાનની ઓફિસમાં કામ કરતી હતી મને શંકા હતી કે ધ્વનિ એટલી બધી ખૂબસૂરત છે કે શાયદ તેનો બોસ સુમન ત્રેહાન જ તેની સાથે સંબંધ ધરાવતો હશે.’

હરદીપે કહ્યું: ‘એક દિવસ મેં ધ્વનિને સાંજના સમયે એક ચોક્કસ સ્થળે બોલાવી. તેણે આવવાની હા પાડી હતી પણ તે ના આવી. મેં ધ્વનિને ફોન કર્યો તો તેનો ફોન સ્વિચ ઓફ મળ્યો. મારી શંકા મજબૂત બની. હું ધ્વનિની ઓફિસે ગયો. પટાવાળાએ કહ્યું કે ધ્વનિ અને સ્મિતાને લઈ બોસ મંદિરે દર્શન કરવા ગયા છે બસ, મારા મગજ પરનો કાબૂ ગયો. મેં મારા એક મિત્રને કહ્યું: ‘તેજાબનો કેરબો લઈને આવી જા.’ તે નજીકમાં જ રહેતો હતો. તે તેજાબનો કેરબો લઈને સુમન ત્રેહાનની ઓફિસની બહાર આવી ગયો. અમે મંદિરના માર્ગે રવાના થયા. ગમે તે કારણસર એ દિવસે સુમન ત્રેહાન મંદિર પહોંચે તે પહેલાં રસ્તામાં એક ગ્રાહકની ઓફિસે અડધો કલાક રોકાયો હતો. એ દરમિયાન સ્મિતા અને ધ્વનિ કારમાં જ બેસી રહ્યા હતા. મેં દૂરથી રસ્તામાં સુમન ત્રેહાનની કારમાં એ બે જણને જોયા. કેટલીક વાર બાદ સુમન ત્રેહાન કોઈની ઓફિસમાંથી બહાર આવી તેની કારમાં ગોઠવાયો.મેં અને મારા મિત્રએ તેની કારનો પીછો કર્યો. સુમન ત્રેહાન રસ્તામાં કારમાં પેટ્રોલ ભરાવવા એક પેટ્રોલ પંપ પર ઊભો રહ્યો મને આ જ મોકો શ્રેષ્ઠ લાગ્યો. પેટ્રોલ ભરાવી લીધા બાદ પેમેન્ટ કરવા જેવા તેણે કારની બારીનો કાચ ખોલ્યો એટલે મેં ધસી જઈને તેની પર તેજાબ ફેંક્યો તેની બાજુમાં સ્મિતા બેઠેલી હતી. પાછળની સીટ પર ધ્વનિ હતી. મારું નિશાન સુમન ત્રેહાન હતું, સ્મિતા કે ધ્વનિ નહીં આજેય મને શંકા છે કે સુમન ત્રેહાન અને ધ્વનિ વચ્ચે ‘કાંઈક’ છે.

પોલીસે હરદીપની ધરપકડ કરી. તેને સાથ આપનાર તેના સાગરીતની પણ ધરપકડ કરી. લંબાણપૂર્વક તપાસ કર્યા બાદ પોલીસને લાગ્યું કે,સુમન ત્રેહાન અને ધ્વનિ વચ્ચે કોઈ અવૈધ સંબંધો નહોતા. એથી ઊલટું સુમન ત્રેહાન એક ર્ધાિમક વૃત્તિવાળો વ્યક્તિ હતો. અને સ્ટાફને મંદિરે દર્શન કરવા લઈ જવાની તેમની ર્ધાિમક લાગણી તેમને ભારે પડી ગઈ.

તેજાબ ફેંકનાર હરદીપ અને તેના સાથી જેલમાં છે. સુમન ત્રેહાને એક આંખ ગુમાવી દીધી છે. સ્મિતા કદરૂપી થઈ ગઈ છે. ધ્વનિ બચી ગઈ છે પરંતુ ભયંકર આઘાતમાં છે.

શંકા કદીક આવું ભયંકર પરિણામ લાવી શકે છે.

એક રોજિંદી ફલાઈટ હતી. એ ઉતારુ વિમાન હૈદરાબાદથી દિલ્હી જઈ રહ્યું હતું. વિમાનની તમામ બેઠકો ભરાયેલી હતી. વિમાનના તમામ ક્રૂ કાર્યરત હતા. એક હળવા આંચકા પછી આકાશને આંબી રહેલું વિમાન હજુ હમણમાં જ નિર્ધારિત ઓસ્ટિટયૂડ પર સ્થિર થયું હતું. એ વિમાનમાં અમૃતા અહલુવાલિયા નામની એક યુવતી ફલાઈટ અટેન્ડેન્ટ હતી. તે તમામ ઉતારુઓની કાળજી લેતી હતી. વિમાનમાં કેટલાક સહેલાણીઓ પણ હતા અને કેટલાક બિઝનેસમેન પણ હતા.

એવામાં ફલાઈટ અટેન્ડેન્ટ અમૃતા અહલુવાલિયાની નજર એક ખૂણાની સીટ પર પડી. એક બાળકી રડી રહી હતી. તેની આંખમાં આંસુ હતા. તે ડૂસકાં લઈ રહી હતી. તે પોતાની આંખો પર પોતાના હાથ મૂકી રડતી આંખોને ઢાંકવા કોશિષ કરી રહી હતી. તેની બાજુમાં ૬૦ વર્ષનો એેક દાઢીવાળો આરબ નાગરિક બેઠેલો હતો. તેને એ છોકરીના રડવાની કોઈ ચિંતા નહોતી. આરબ બેફિકર હતો.

રડતી એ છોકરીની વય માંડ ૧૦ વર્ષની હતી. ફલાઈટ અટેન્ડેન્ટ અમૃતા અહલુવાલિયાએ એ છોકરીની પાસે જઈ પૂછયું: ‘કેમ રડે છે? કોઈ સમસ્યા છે ? કાંઈ જોઈએ છે?’

એ પ્રશ્ન સાંભળી ૧૦ વર્ષની એ બાળકી વધુ ને વધુ રડવા લાગી. એ બાળકીના રડવાનો અવાજ સાંભળી આસપાસના ઉતારુઓ પણ વિચારમાં પડી ગયા. કેટલાકે તેમની સીટમાંથી ઊભા થઈ તેની પાસે આવીને પૂછયું: ‘બેટા, તું રડે છે કેમ?’

એ બાળકીએ કહ્યું: ‘મારું નામ અમીના છે. મારી વય ૧૦ વર્ષની છે. મારી બાજુમાં બેઠેલો આ માણસ (આરબ) એક દિવસ અમારા ઘેર આવ્યો હતો. અમે ગરીબ છીએ. તે લગ્ન કરવા કોઈ છોકરી શોધવા આવ્યો હતો. મારા પિતા એક ઓટોરિક્ષા ચલાવે છે. ગમે તે કારણસર તેની મારા-પિતા સાથે ઓળખાણ થઈ હતી. એણે મારા પિતા સાથે કાંઈક વાત કરી હતી. મારે એક મોટી બહેન છે. મારા પિતા મારી મોટી બહેનને આ આરબ સાથે પરણાવી દેવા માગતા હતા. આ માણસની વય ૬૦ વર્ષની છે. એણે મારા બહેનને સાઉદી અરેબિયા લઈ જવાની વાત કહી હતી. આ માણસે મારી મોટી બહેનને જોઈ. એણે મારી મોટી બહેન શ્યામ અને કદરૂપી છે તેમ કહી તેને સાઉદી લઈ જવા ઈન્કાર કરી દીધો. એવામાં આ માણસની નજર મારી પર પડી હું. ૧૦ વર્ષની હોવા છતાં એણે મારી સાથે શાદી કરવાની વાત કરી. હું ગભરાઈ ગઈ. પરંતુ મારા પિતાએ બળજબરીથી મારી આ આરબ સાથે શાદી કરાવી દીધી. હવે તે મને સાઉદી અરેબિયા લઈ જાય છે. મારે આ માણસ સાથે સાઉદી અરેબિયા જવું નથી.

ફલાઈટ અટેન્ડેન્ટ અમૃતા અહલુવાલિયાએ તે બાળકીને સાંત્વના આપતાં કહ્યું: ‘અમીના તું ચિંતા ના કર. અમે તને મદદ કરીશું.’

એ પછી અમૃતા અહલુવાલિયા વિમાનની કોકપીકમાં ગઈ એણે પાઈલટ સાથે કાંઈક વાત કરી. વિમાન દિલ્હી ઉતરે તે પહેલાં   જ કેટલાક સંદેશા દિલ્હી એરપોર્ટને મોકલ્યા.

ઉતારું વિમાન નવી દિલ્હીના એરપોર્ટ પર ઊતર્યું. સાઉદી અરેબિયાથી આવેલા આરબે દિલ્હીથી બીજું આંતરરાષ્ટ્રીય વિમાન પકડવાનું હતું પરંતુ તે વિમાનમાંથી ઊતરે તે પહેલાં જ દિલ્હીની પોલીસ વિમાનની અંદર આવી ગઈ. ૧૦ વર્ષની બાળકી સાથે સાઉદી જઈ રહેલા ૬૦ વર્ષના આરબ નાગરિકની ધરપકડ કરવામાં આવી અને અમીનાનો કબજો લઈ પોલીસે તેને સલામત સ્થાને ખસેડી લીધી.

જે આરબ પકડાયો તેનું નામ યાહ્યા એમ.એચ.અલસગીહ હતું. ૬૦ વર્ષનો એ આરબ ભારતમાં પત્ની ખરીદવા આવ્યો હતો. હૈદરાબાદના એક ગરીબ મુસ્લિમ મહોલ્લામાંથી તે નાનકડી અમીનાને ખરીદી લીધી હતી. એ આરબે પોતાની ધરપકડનો વિરોધ કર્યો અને અમીના સાથેના ઈસ્લામિક મેરેજનું સર્ટિફિકેટ રજૂ કર્યું પરંતુ તેને જેલ ભેગો કરી દેવામાં આવ્યો. પોલીસે તપાસ કરી તો અમીનાના પિતાએ અમીનાને માત્ર ૬૦૦૦ રૂપિયામાં વેચી દીધી હતી. બાકીના ૪૦૦૦ ડોલર આપવાની વાત બહાર આવી.

આખો કેસ અદાલત સમક્ષ ગયો. તે વખતે અમીનાના પિતા બદરુદ્દીને કબૂલ કર્યું કે ‘હું મારા પરિવારનું પૂરું કરી શક્તો નહોતો. હું બીજા કોઈની રિક્ષા ચલાવું છું. તેનું ભાડું આપું છું. ગેસ પુરાવું છું. ઉતારુઓ મળતા નથી. આખા દિવસમાં ખર્ચ બાદ કરતાં હું રિક્ષા ચલાવીને સાંજ પડે માંડ ૨૫થી ૪૦ રૂપિયા કમાઉં છું. મારા સંતાનો માટે કપડાં લાવવા મારી પાસૈ પૈસા નથી. હું ભાડાના ઘરમાં રહું છું. હું જે ઓરડીમાં રહું છું તેનું માસિક ભાડું રૂ. ૧૫૦ છે પરંતુ એ ભાડું ચૂકવવાના મારી પાસે પૈસા નથી.

અમીનાના પિતા કહે છે : મારે છ દીકરીઓ અને બે દીકરા છે હું એ બધાને અને મારી પત્નીને શું ખવરાવું? એ કારણે જ મારે આમ કરવું પડયું.’

એ પછી કોર્ટે અરબ નાગરિકને જામીન આપી દીધા પરંતુ છેતરપિંડીથી લગ્ન કરવાના મુદ્દે આરોપો યથાવત્ રાખ્યા.

એક નાનકડી બાળકી અમીનાની જિંદગી તો બરબાદ થતાં બચી ગઈ. એની જિંદગી બચાવવાનું કામ કરનાર અમૃતા અહલુવાલિયાએ વખતે ઈન્ડિયન એરલાઈન્સમાં ફલાઈટ અટેન્ડેન્ટ હતી.

એક દિવસ અમૃતા અહલુવાલિયાને ખબર પડી કે તેને કેન્સર છે. શરૂઆતમાં તો તે ડરી ગઈ પરંતુ અમૃતા એક બહાદુર મહિલા હતી. હજુ તો ગયા વર્ષે જ તેને કેન્સર છે એ દર્દનું નિદાન થતાં એને વિમાનની પરિચારિકાની નોકરી છોડવી પડી. તેને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવી. તેની પર સર્જરી કરવામાં આવી. છ વખત ક્મિોથેરપીની સારવાર લેવી પડી. એ સિવાય ૩૨ વખત રેડિએશન થેરપી લેવી પડી. આ સમયગાળો તેના માટે યાતનાપૂર્ણ હતો.

તે સાજી થઈ.

તે કેન્સર સામે જંગ જીતી ગઈ અને અમીનાના કિસ્સા પછી એણે હૈદરાબાદની દુઃખી સ્ત્રીઓના બચાવવા એક હેલ્પલાઈન શરૂ કરી હતી તે કામ વધુ વેગપૂર્વક શરૂ કર્યું.

અમૃતા અહલુવાલિયાએ શરૂ કરેલી સ્ત્રીઓ માટેની હેલ્પલાઈન હૈદરાબાદ પોલીસના સહયોગથી કાર્યરત કરવામાં આવી. આ હેલ્પલાઈનની વિશિષ્ટતા એ છે કે તે ખુદ પૂર્વ વિમાની પરિચારિકા હોઈ તેની હેલ્પલાઈન હૈદરાબાદના રાજીવ ગાંધી ઈન્ટરનેશનલ એરપોર્ટ પર શરૂ કરવામાં આવી છે. અમૃતા કહે છે : આંતરરાષ્ટ્રીય મુસાફરી કરી રહેલી એકલદોકલ મહિલાઓ અને તકલીફવાળી મહિલાઓને આ હેલ્પલાઈન મદદ કરશે. જે સ્ત્રીઓને એરપોર્ટ પર કોઈ પણ પ્રકારની મદદની જરૂર હશે તેને અમે તમામ પ્રકારની સહાય પૂરી પાડીશું. તેમને એક ર્ટિમનલ બિલ્ડિંગથી બીજા ર્ટિમનલ પર જવું હશે કે ટ્રાન્ઝિટની સમજ ના પડતી હોય તેવી સ્ત્રીઓેને અમે યોગ્ય ર્ટિમનલ અને ગેટ નંબર પર પહોંચાડીશું. કોઈ સ્ત્રીને ટૂંકા સમય માટે સલામત સ્થળે રહેવા માટે ઊતરવું હશે તેને  સલામત સ્થળે લઈ જઈશું. જે સ્ત્રીને તેને લેવા માટે આવેલા પરિવારજનોે કે મિત્રો સુધી પહોંચવું હશે તેને એરપોર્ટની બહાર તેમના સગા સંબંધીઓ સુધી પહોંચાડીશું. કોઈ સ્ત્રીને કોઈ પણ માર્ગદર્શન જોઈતું હશે તે અમે પૂરું પાડીશું. કોઈને તાત્કાલિક તબીબી સહાય કે કાનૂની સહાય જોઈતી હશે તે પણ અમે એરપોર્ટ પર જ પૂરી પાડીશું.’

અમૃતા અહલુવાલિયા હવે કેન્સર સામે જંગ જીતી ગઈ છે. એક નાનકડી અમીનાને બચાવ્યા બાદ તે બીજી એવી અનેક અમીનાઓને મદદ કરી રહી છે. તે કહે છેઃ ‘આખી દુનિયાને કહેતાં મને શરમ આવે છે કે, ગરીબીના કારણે અમે લગ્નના બહાને અમારી દીકરીઓ વેચીએ છીએ. હવે હું દુઃખી અને તકલીફવાળી સ્ત્રીઓ માટે જ કામ કરીશ. મારું આ જ જીવન ધ્યેય છે.’

કેન્સરે અમૃતા અહલુવાલિયાના નૈતિક જુસ્સાને કમ થવા દીધો નથી. જે નાનકડી બાળકીના કારણે એ સ્ત્રીઓ માટે હેલ્પલાઈન શરૂ કરી એ અમૃતા અહલુવાલિયા એક પુસ્તક લખી રહી છેઃ ‘એક થી અમૃતા.’

અમૃતાને સલામ.