Devendra Patel

Journalist and Author

Month: May 2014

જેની યાદમાં તું મગ્ન છે તે જ તને ભૂલી જશે!

જેની યાદમાં તું મગ્ન છે તે જ તને ભૂલી જશે!

સં સ્કૃત સાહિત્યમાં કાલિદાસ માટે મહાકવિ શબ્દ પ્રયોજાયો છે. એમ પણ કહેવાયું છે કે કાલિદાસે ‘અભિજ્ઞાાનશાકુન્તલમ્’ સિવાય બીજું કંઈ પણ લખ્યું ન હોત તોપણ તેઓ મહાકવિ કહેવાયા હોત.’અભિજ્ઞાનશાકુન્તલમ્’ આમ તો નાટક છે, પરંતુ તે મહાકાવ્યની શ્રેણીમાં આવે છે, જેની કથા કંઈક આ પ્રમાણે છે.

શકુન્તલા તે વિશ્વામિત્ર અને અપ્સરા મેનકાની પુત્રી છે. દેખાવમાં અત્યંત સ્વરૃપવાન છે. શકુન્તલા લજ્જાળુ અને મુગ્ધ કન્યા છે. તે અપ્સરાની પુત્રી હોવાથી તેનું સૌંદર્ય અલૌકિક છે. મર્હિષ વિશ્વામિત્ર જન્મે ક્ષત્રિય હોવા છતાં તેમણે તપ કરીને બ્રર્હ્મિષનું પદ પ્રાપ્ત કર્યું હતું. મહાભારતના આદિપર્વ પ્રમાણે વિશ્વામિત્રના તપમાં ભંગ પડાવવા ઇન્દ્રરાજાએ અપ્સરા મેનકાને મોકલી હતી. શરૃઆતમાં અપ્સરાઓ જયદેવતા તરીકે જાણીતી હતી, ત્યાર પછી સુરાંગનાઓ તરીકે ઓળખાઈ. તેઓ સૌંદર્યયુક્ત, ચિરયૌવના અને લલિતકલાઓથી ભરપૂર હતી. કેટલાક તેમને સ્વર્ગની વારાંગનાઓ પણ કહે છે. ઇન્દ્રને જ્યારે પણ ઇન્દ્રાસન જવાનો ડર લાગે ત્યારે તપસ્વીના તપમાં ભંગ પડાવવા કોઈ ને કોઈ અપ્સરાને મોકલતો. આવી અપ્સરા મેનકાએ વિશ્વામિત્રના તપમાં ભંગ પડાવ્યો હતો અને તે વિશ્વામિત્રથી માતૃત્વ ધારણ કરી એક સુંદર કન્યાની માતા બની હતી, જેનું નામ શકુન્તલા.

શકુન્તલાના જન્મ પછી તેને વનમાં મૂકી અપ્સરા મેનકા સ્વર્ગમાં ચાલી ગઈ અને વિશ્વામિત્ર પણ તપ કરવા અન્યત્ર ચાલ્યા ગયા. એ પછી શકુન્તલા મર્હિષ કણ્વના આશ્રમમાં રહી વનમાં જ મોટી થવા લાગી. કણ્વ ઋષિ શકુન્તલાના પાલક પિતા બન્યા.

એ જ સમયગાળામાં દુષ્યંત હસ્તિનાપુરનો પ્રતિભાસંપન્ન રાજા છે. તે પણ સુંદર શારીરિક વ્યક્તિત્વ ધરાવે છે. તે વિનયી અને વિવેકી છે. એક દિવસ તે મૃગયા કરવા નીકળે છે. દુષ્યંતનો રથ એક હરણની પાછળ દોડે છે. રાજા હરણનો શિકાર કરવા ધનુષ પરની પ્રત્યંચા ખેંચે છે ત્યાં જ કેટલાક તપસ્વી કુમારોએ રાજાને અટકાવતાં કહ્યું, “આ આશ્રમ-વિસ્તાર છે. તમારું શસ્ત્ર દુઃખીઓના રક્ષણ માટે છે, નિર્દોષને હણવા માટે નહીં.” આ શબ્દો રાજા દુષ્યંતને સ્પર્શી ગયા. એણે બાણ પાછું ખેંચી લીધું. રાજાની આ શુભ ચેષ્ટાથી પ્રસન્ન થઈને તપસ્વીઓએ રાજા દુષ્યંતને ચક્રવર્તી પુત્ર પ્રાપ્ત થશે તેવા આશીર્વાદ આપ્યા. એટલું જ નહીં, પરંતુ નજીકમાં જ આવેલા કણ્વ ઋષિના આશ્રમમાં પધારવા આમંત્રણ આપ્યું.

રાજાએ એ આમંત્રણ સ્વીકાર્યું, પરંતુ એ વખતે ઋષિ કણ્વ પાલક પુત્રીના પ્રતિકૂળ દૈવનું શમન કરવા સોમતીર્થ ગયેલા હતા. એક વૃક્ષની પાછળ ઊભા રહીને રાજાએ અલૌકિક સૌંદર્ય ધરાવતી શકુન્તલાને નિહાળી. શકુન્તલાની આગળ વનલતાઓ પણ ઝાંખી પડી જતી હતી. રાજાને શકુન્તલા પ્રત્યે આકર્ષણ થયું. શકુન્તલા રાજાને જોતાં તેવા જ ભાવ અનુભવતી થઈ ગઈ. શકુન્તલા વિશ્વામિત્ર અને અપ્સરા મેનકાની પુત્રી છે એ જાણી રાજા દુષ્યંત વધુ પ્રસન્ન થયા. બંને વચ્ચે પ્રણયના અંકુરો ફૂટયા અને પ્રથમ દૃષ્ટિએ જ શકુન્તલા પ્રેમના પાશમાં બંધાઈ ગઈ. એ જ રીતે દુષ્યંત પણ શકુન્તલાને નિહાળી તે ક્ષણથી જ શકુન્તલાને પ્રાપ્ત કરવા અભિલાષા સેવતો થઈ ગયો. રાજા દુષ્યંત પરિણીત હોવા છતાં પુત્રવિહીન હતો. માલિની નદીના કાંઠેથી વહેતા શીત અને સુગંધિત પવનના સ્પર્શે રાજાને આહ્લાદિત કરી દીધો. શકુન્તલા પણ અસ્વસ્થ થઈ ગઈ. શકુન્તલાએ પ્રણયનો એકરાર કર્યો. રાજા પણ પ્રસન્ન થયો.

રાજા દુષ્યંત હવે કણ્વ ઋષિના આશ્રમમાં જ રોકાઈ ગયા. શકુન્તલાએ કમળપત્ર પર પ્રેમપત્ર લખવાનું શરૃ કર્યું. શકુન્તલા બોલી, “કામદેવ દિવસરાત મને સંતાપે છે.” આ સાંભળતાં જ રાજા દુષ્યંતે ત્યાં ધસી આવતાં કહ્યું, “કામદેવ તને તો સંતાપે છે, પણ મને તો બાળે છે.”

રાજાએ ગાંધર્વવિવાહનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો. શકુન્તલાએ કહ્યું, “હું સખીઓને પૂછીશ.” એમ કહી રાજાને આગળ વધતો અટકાવ્યો.

અંતઃપુરમાં સખીઓએ શકુન્તલા સાથે રાજા દુષ્યંતના ગાંધર્વવિવાહનું અનુમોદન આપ્યું. એ પછી બેઉ વચ્ચે અદ્વિતીય મિલન થયું. પ્રણયના એકરાર પછીનું પ્રથમ મિલન હોવાથી રાજા કામવૃત્તિમાં ઉત્કટતા અનુભવતો હતો પણ શકુન્તલાએ કામસંતપ્ત અવસ્થામાં પણ રાજાને આત્મસંયમ જાળવવા અનુરોધ કર્યો. રાજાના ગાંધર્વવિવાહના પ્રસ્તાવને સામાન્ય સ્ત્રી પણ જલદી સ્વીકારતી નથી તે રીતે તાપસ કન્યા શકુન્તલાએ પણ પોતાનું ગૌરવ જાળવ્યું અને યોગ્ય સમયે, એક તબક્કે શકુન્તલા અને રાજા દુષ્યંત ગાંધર્વલગ્નથી જોડાયાં. એ પછી રાજા રાજધાની ચાલી ગયા. એક દિવસ દુર્વાસા ઋષિ કણ્વ ઋષિના આશ્રમે આવી પહોંચ્યા. એ વખતે પુષ્પો વીણતી શકુન્તલા એના પતિ રાજા દુષ્યંતની યાદમાં મગ્ન હતી. કમનસીબે તેનું ધ્યાન દુર્વાસા ઋષિ તરફ ગયું નહીં અને ક્રોધે ભરાયેલા દુર્વાસા ઋષિએ તેને શાપ આપ્યો, “તું જેની યાદમાં મગ્ન છે તે જ તને ભૂલી જશે.”

એમ કહી ક્રોધે ભરાયેલા ઋષિ ચાલ્યા ગયા, પરંતુ આ શાપ સાંભળી ગયેલી શકુન્તલાની સખીઓએ દુર્વાસા ઋષિને વિનવણી કરી. છેવટે દુર્વાસાએ કહ્યું, “શાપ તો પાછો ખેંચી લેવાનું મુશ્કેલ છે પણ રાજાને શકુન્તલા સાથેની ઓળખનો કોઈ અલંકાર બતાવવામાં આવશે તો શાપનો અંત આવશે.” રાજાએ ગાંધર્વવિવાહ પછી આશ્રમ છોડતાં પહેલાં રાજાની ઓળખ તરીકે એક વીંટી શકુન્તલાને આપી હતી, પરંતુ શકુન્તલાની નાજુક હાલત જોઈ સખીઓએ એ વાત છુપાવી રાખી.

અને બન્યું પણ એવું જ. રાજા દુષ્યંત ગાંધર્વલગ્ન કરીને ગયા તે પછી ઘણો સમય પસાર થવા છતાં શકુન્તલાને પત્ર ન લખ્યો. કણ્વ ઋષિ પણ યાત્રા પૂરી કરી પાછા આવી ગયા. શકુન્તલા હવે સગર્ભા હતી. કણ્વ ઋષિ બધું જાણી ચૂક્યા હતા. તેમણે શકુન્તલાને પતિગૃહે મોકલવા તૈયારીઓ કરી. વનલતાઓ અને મૃગલાં પણ શકુન્તલાને જવા દેવા માગતાં નહોતાં.

શકુન્તલાને લઈને આશ્રમના શિષ્યો રાજા દુષ્યંતના દરબારમાં આવ્યા, પરંતુ શાપને કારણે રાજા શકુન્તલાને ઓળખી ન શક્યો. વીંટી યાદ આવતાં શકુન્તલાએ તે બતાવવા પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ વીંટી ગુમ હતી. શક્રઘાટ પર શમીતીર્થનાં જળને વંદન કરતાં વીંટી સરકી પડી હતી.

દુષ્યંતે શકુન્તલાને સ્વીકારવાની ના પાડી. છેવટે શિષ્યો શકુન્તલાને રાજાના દરબારમાં જ મૂકીને જતા રહ્યા. રાજાના પુરોહિતોએ રાજાને સલાહ આપી, “શકુન્તલાને પુત્ર જન્મે ત્યાં સુધી મહેલમાં રાખવી અને જો ચક્રવર્તી લક્ષણોવાળો પુત્ર જન્મ આપે તો તેનો સ્વીકાર કરવો.” કારણ કે દુષ્યંતને એવું વરદાન હતું કે તેમનો પ્રથમ પુત્ર ચક્રવર્તી લક્ષણોવાળો હશે.

રાજાએ રાજપુરોહિતોની વાત કબૂલ કરી. પછી પુરોહિત શકુન્તલાને લઈ જતો હોય છે ત્યારે કોઈ અદૃશ્ય જ્યોતિ શકુન્તલાને ઉપાડી ગઈ. એ પછી રાજાની રાજધાનીમાં ચોર સમજીને એક માછીમાર પકડાયો. તે ઝવેરીબજારમાં રાજાની મુદ્રાવાળી વીંટી વેચવા આવ્યો હતો. રાજરક્ષકોએ તેને પકડી લીધો. માછીમાર કહે છે, “હું ચોર નથી. શમીતીર્થમાં મેં પકડેલી એક માછલી ચીરતાં તેના પેટમાંથી આ વીંટી મને મળી આવી છે.” એ માછીમારને રાજમુદ્રાવાળી વીંટી સાથે રાજા સમક્ષ રજૂ કરવામાં આવ્યો અને વીંટી જોતાં જ રાજા દુષ્યંતને શકુન્તલાની યાદ આવી ગઈ. તેની આંખમાં અશ્રુ ઊભરાયાં અને માછીમારને ઇનામ આપી મુક્ત કરાયો. રાજાને ખૂબ પસ્તાવો થયો. જે જોવાથી કોઈની યાદ આવી જાય તેનું નામ ‘અભિજ્ઞાાન’ છે. રાજાની વીંટી જોવાથી શકુન્તલાની યાદ આવી ગઈ.

કેટલાક સમય બાદ રાજા દુષ્યંતને ઋષિ મારિચના આશ્રમ તરફ જવાનું થયું. રાજા દુષ્યંતે આશ્રમ પાસે એક નાનકડા બાળને સિંહના બચ્ચાં સાથે રમતો જોયો. રાજા વિસ્મય પામ્યો. આ નાનકડો બાળ સિંહણને થાબડી, સિંહના બચ્ચાંની કેશવાળી પકડી ખેંચતાં કહે છે, “ઉઘાડ તારું મોં, સિંહ! મારે તારા દાંત ગણવા છે.” આશ્રમવાસીઓને પૂછતાં તેઓ કહે છે, “આ સોહામણા બાળકનું નામ સર્વદમન છે.”

રાજા પૂછે છે, “આ કોનું બાળક છે?”

આશ્રમવાસીઓ કહે છે, “પત્નીનો ત્યાગ કરનારનું નામ કોણ લે?”

તાપસીની વાત સાંભળી રાજાને ખ્યાલ આવી ગયો કે આ તો મારી જ વાત છે. એણે આનંદ અનુભવ્યો. એ પછી શકુન્તલા પણ આવી અને બન્નેનું પુર્નિમલન થયું. એ વખતે નાનકડા બાળ સર્વદમને માતા શકુન્તલાને પૂછયું, “મા, આ કોણ છે?” ત્યારે શકુન્તલાએ “એ તારા પિતા છે” એવો જવાબ આપવાના બદલે “બેટા! તારા ભાગ્યને પૂછ” એમ કહીને તે રડી પડી. શકુન્તલાની આ વેદના રાજાના હૃદયને પણ સ્પર્શી ગઈ. છેવટે દુષ્યંત શકુન્તલા અને પુત્રને લઈ મારિચ ઋષિ પાસે ગયા. મારિચે અદિતિને દુષ્યંતની ઓળખાણ કરાવી. મારિચ અને અદિતિએ તેમને આશીર્વાદ આપ્યા. દુષ્યંતે પૂછયું, “હું શકુન્તલાને ભૂલી કેમ ગયો? અને વીંટી જોયા પછી મને યાદ કેમ આવી?” મારિચે કહ્યું, “એ દુર્વાસા ઋષિનો શાપ હતો.”

ઋષિ મારિચે રાજા દુષ્યંત પ્રત્યે રોષ ન રાખવા સમજાવ્યું. શકુન્તલાને પણ સત્ય સમજાયું. ઋષિ કણ્વને સમાચાર આપવામાં આવ્યા. ઇન્દ્રના રથમાં બેસીને જ રાજા દુષ્યંત, શકુન્તલા અને બાળક સર્વદમને તેમના રાજ્ય તરફ જવા પ્રસ્થાન કર્યું. ભવિષ્યમાં દુષ્યંત અને શકુન્તલાના પુત્ર સર્વદમને તેનું નામ સાર્થક કર્યું. ભવિષ્યમાં તે ભરત તરીકે ઓળખાયો. તે ચક્રવર્તી રાજા બન્યો અને તેના નામ પરથી જ આ દેશનું નામ ‘ભારત’ પડયું.

આ છે મહાકવિ કાલિદાસનું ‘અભિજ્ઞાાનશાકુન્ત- લમ્’. મહાકવિ કાલિદાસે આ કાવ્યને સંસ્કૃતમાં નાટયસ્વરૃપે રચ્યું છે. મુનિઓએ નાટયને દેવોનો મનોહર યજ્ઞા ગણ્યો છે. ‘અભિજ્ઞાાનશાકુન્તલમ્’ મહાકવિ કાલિદાસની પરિણત પ્રજ્ઞાાની કૃતિ ગણાય છે. મહાકવિ કાલિદાસ શૃંગારરસના કવિ છે. તેમણે આ રસનો ભરપૂર ઉપયોગ કર્યો છે. નાટકમાં શકુન્તલા વનલતાઓને જળસીંચન કરતી સખીઓ સમક્ષ પોતાને કસીને બાંધેલ વલ્કલ અંગે ફરિયાદ કરે છે ત્યારે એની સખી અનસૂયા શકુન્તલાને કહે છે, “વક્ષઃસ્થળનો વિકાસ કરનારા તારા યૌવનને ઠપકો આપ.” આવા સંવાદો શૃંગારરસનું નિરૃપણ કરે છે અને છતાંયે ક્યાંય મર્યાદાનો લોપ થતો નથી.

એમ કહેવાય છે કે જર્મન કવિ ગેટે ‘અભિજ્ઞાાનશાકુન્તલમ્’નું લેટિન ભાષાંતર વાંચીને શાકુન્તલમ્ માથે મૂકીને નાચ્યા હતા. મહાકવિ કાલિદાસ માટે કહેવાયું છે કે એમણે જીવનને સ્થિરપણે જોયું અને અખિલાઈથી જોયું. અર્થાત્ ‘જટ્વુ ઙ્મૈકી જંીટ્વઙ્ઘૈઙ્મઅ ટ્વહઙ્ઘ જટ્વુ ર્રઙ્મી. કવિ શૃંગારરસના કવિ હોવાથી વારંવાર એમનું ચિત્ત શૃંગાર નિરૃપણ તરફ વળે છે. કવિ માનવજીવનમાં કામની તાકાતને પિછાણે છે. પ્રેમ કામપ્રેરિત હોય છે અને ઇન્દ્રિય આકર્ષણ પર નિર્ભર હોય છે એ વાત તેઓ ક્યાંય છુપાવતા નથી, પરંતુ કાલિદાસ માને છે કે સાચો પ્રેમ ઇન્દ્રિયસુખ અને કામસુખથી પર છે. કવિ તેમની કથાના પ્રેમીઓને કોઈ ને કોઈ રીતે તપાવે છે અને પ્રેમને પરિશુદ્ધ કરે છે. આવો તપઃપૂત પ્રેમ સમષ્ટિનિષ્ઠ બનીને જગતને ઉપકારક એવા ઉત્તમ સંતાનની ભેટ ધરે છે અને એટલે જ શકુન્તલા અને દુષ્યંતનાં પ્રેમ, વિરહ અને મિલન દરમિયાન તપાયેલા પ્રેમથી ચક્રવર્તી ભરતનો જન્મ થયો. મહાકવિ કાલિદાસનું આ ઉદાત્ત જીવનદર્શન ‘અભિજ્ઞાાનશાકુન્તલમ્’માં ઉત્તમ રૃપે પ્રગટ થયું છે.

આ કૃતિ ‘અભિજ્ઞાાનશાકુન્તલમ્’ કેમ કહેવાયું તે પણ સમજવા જેવું છે. આ શીર્ષકમાં મહાકવિ કાલિદાસે ‘અભિજ્ઞાાન’ શબ્દ પ્રયોજ્યો છે, તે બહુ સૂચક છે. શીર્ષકમાં બે શબ્દો છેઃ ‘અભિજ્ઞાાન’ અને ‘શાકુન્તલમ્’. જેનાથી નાયિકા – શકુન્તલાની ઓળખ થાય, સ્મરણ થાય કે યાદ આવે તે ‘અભિજ્ઞાાન’ કહેવાય. રાજા દુષ્યંતે આપેલી વીંટી ખોવાઈ ગઈ અને પાછી મળતાં રાજાને શકુન્તલાની યાદ આવી ગઈ તે વાત અહીં અભિપ્રેત છે. કેટલાક વિદ્વાનો માને છે કે ‘અભિજ્ઞાન’ શબ્દની પ્રેરણા મહાકવિ કાલિદાસને વાત્સ્યાયનના કામસૂત્રમાંથી મળી હોવી જોઈએ. કામસૂત્રમાં વાત્સ્યાયને પ્રણયીઓને એકબીજાંને વીંટી જેવી કોઈ ને કોઈ ચીજ પ્રેમના અભિજ્ઞાાન તરીકે આપવા સૂચન કરેલું છે.

‘અભિજ્ઞાાનશાકુન્તલમ્’ના કથાનકની પસંદગી કાલિદાસે મહાભારતમાંથી કરી છે. મહાભારતના આદ્યપર્વના અધ્યાય ૬૨થી ૬૪માં રાજા દુષ્યંત અને શકુન્તલાની કથાનું નિરૃપણ છે. ‘મહાભારત’ કથાનકોનો અખૂટ ખજાનો છે. મહાકવિ ભાસ, કાલિદાસ અને બીજા ઘણા કવિઓએ પોતાની સાહિત્યકૃતિના કથાનક તરીકે મહાભારતના કોઈ પણ પ્રસંગની પસંદગી કરી છે. મહાભારતના રચયિતાએ પોતે જ કહ્યું છે કે, ‘આ મહાભારત મોટા કવિઓની જીવાદોરી બનશે.’

વાજપેયી અને મિસિસ કૌલ નામ પાડયા વગરના સંબંધો

વાજપેયી અને મિસિસ કૌલ નામ પાડયા વગરના સંબંધો

કેટલાંક દિવસો પહેલાંની વાત છે. લોકસભાની ચૂંટણીઝુંબેશ પરાકાષ્ઠાએ હતી. કોંગ્રેસ અને ભાજપાના નેતાઓ એક બીજા ઉપર આકરા પ્રહારો કરી રહ્યા હતા. એવામાં જ અચાનક સોનિયા ગાંધી તમામ કામ પડતા મૂકીને ભાજપાના વયોવૃદ્ધ નેતા અટલ બિહારી વાજપેયીના ઘરે પહોંચી ગયાં. ભાજપાના વડાપ્રધાનપદના ઉમેદવાર નરેન્દ્ર મોેદી પણ અગાઉથી નિર્ધારિત તમામ કાર્યક્રમો છોડીને નવી દિલ્હી પહોંચ્યા. બધાં જ નેતાઓ પ્રજા જેમને બહુ જ ઓછું જાણે છે તેવી વ્યક્તિને અંતિમ વિદાય આપવા પહોંચી ગયા હતા. એ મહિલાનું નામ હતું. ”મિસિસ કૌલ”, જેઓ અટલબિહારી વાજપેયીની બહુ જ કરીબી મહિલા હતાં. ‘મિસિસ કૌલ’ના નામથી જાણીતાં મહિલાનું આખું નામ હતું, રાજકુમારી કૌલ, જેમનું હૃદયરોગના હુમલાથી ૮૬ વર્ષની વયે અવસાન થયું હતું.

રાજકુમારી કૌલ, વાજપેયીના ઘરમાં જ રહેતાં હતાં. વાજપેયીજી વડાપ્રધાન હતા ત્યારે પણ તેઓ ૭, રેસકોર્સ રોડ ખાતે તેમની સાથે જ રહેતાં હતા. વાજપેયીજી અને મિસિસ કૌલના સંબંધોને કોઈ નામ આપવામાં આવ્યું નથી પરંતુ દેશની બડી બડી હસ્તીઓની મિસિસ કૌલના અંતિમ સંસ્કાર વખતે હાજરી વાજપેયીજીના કારણે જ હતી.

આ સંબંધો વિશે કે.પી.નાયરે ‘ધી ટેલિગ્રાફ’માં લખ્યું છેઃ ”ભારતની રાજનીતિમાં બહુ ઓછા પ્રકાશમાં આવેલી દાયકાઓ જૂની ”ધી ગ્રેટેસ્ટ લવ સ્ટોરી”નો અંત આવી ગયો.”

રાજકુમારી અને અટલ બિહારી વાજપેયી વચ્ચેના ઉત્કૃષ્ઠ પ્રણય સંબંધોની કથા ભારતના ઈતિહાસમાં અલિપ્ત જ રહેશે. જાણકારો કહે છેઃ ”રાજકુમારી કૌલ વાજપેયીના કાયમ માટેના સાથી હતાં. મિસિસ કૌલ પરણેલાં હતાં. તેમની દીકરીનું નામ નમિતા ભટ્ટાચાર્ય છે. નમિતા ભટ્ટાચાર્યને વાજપેયીએ દીકરી તરીકે દત્તક લીધી હતી. નમિતાના પતિનું નામ રંજન ભટ્ટાચાર્ય છે. વાજપેયીજી વડાપ્રધાન હતા ત્યારે રંજન ભટ્ટાચાર્યનું નામ વિવાદોમાં આવ્યું હતું. રાજકુમારી કૌલ વાજપેયીજીના અંતરંગ વર્તુળમાં ‘મિસિસ કૌલ’ તરીકે અને ‘આન્ટી’ તરીકે જાણીતાં હતાં.

”ધી ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ”ના એક અહેવાલ પ્રમાણે રાજકુમારી કૌલ કોલેજના દિવસોમાં વાજપેયીજીના ‘સ્વીટહાર્ટ’ હતાં. બેઉ ગ્વાલિયરની વિક્ટોરિયા કોલેજમાં ભણતા હતાં. કોલેજમાં જ તેમની મિત્રતા થઈ હતી. તેઓ પરણવા માગતા હતાં પરંતુ વાજપેયી આર.એસ.એસ. સાથે સંકળાયેલા હોઈ રાજકુમારીને પરણી શક્તાં નહોતાં. જો તેમણે લગ્ન કરી લીધા હોત તો વાત જ જુદી હોત. છેવટે રાજકુમારીએ પ્રો.બી.એન. કૌલ સાથે લગ્ન કરી લીધા અને તેઓ ”મિસિસ કૌલ” બની ગયાં. પતિ સાથે તેઓ દિલ્હી આવ્યાં. દિલ્હીમાં ફરી એ બંનેનું મિલન થયું. વાજપેયીજી જિંદગીભર કુંવારા રહ્યા પરંતુ તેમના ઘરમાં મિસિસ કૌલ અને તેમની દીકરીને કાયમ માટે સ્થાન મળ્યું. રાજકુમારી ભલે વાજપેયીજીને પરણી ના શક્યા પરંતુ વાજપેયીજીની અંગત જિંદગીમાં તેમને હંમેશા લાગણીભર્યું સ્થાન મળ્યું. અરે, રાજકુમારી કૌલના પતિ પણ એમના જ ઘરમાં રહ્યા. આ એક ‘અનકન્વેશનલ રિલેશનશિપ’ હતી.

તેમના સંબંધો વિશે ‘ધી ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ’માં વૃંદા ગોપીનાથ લખે છે કે ”વાજપેયીજીએ ૫૦ વર્ષ સુધી કૌલ પરિવારને પોતાની કરીબ રાખ્યું. તેમના સંબંધો વિશે જાતજાતની અફવાઓ ઘુમરાતી રહી. ઘણા લોકો ખાનગીમાં મિસિસ કૌલને ‘મિસ્ટ્રેસ’ કહેતા અને તેમની બીજી દીકરી નમિતાને તેમનું ‘લવ ચાઈલ્ડ’ કહેતા. અલબત્ત, એ બધી અફવાઓના જવાબ આપતા મિસિસ કૌલ એક વખત ‘સેવી’ મેગેઝિનને કહ્યું હતું ઃ ”આ બધી ગંદી અફવાઓ અંગે મારે કે અટલજીએ મારા પતિ આગળ ખુલાસો કરવાની કે માફી માગવાની જરૃર અમને કદીયે પડી નથી. મારા પતિ અને મારા તેમની સાથે સંબંધો ઘણા સુદૃઢ રહ્યા છે.”

નોંધપાત્ર વાત એ છે કે આર.એસ.એસ.ના પ્રચારકે આજીવન અપરિણિત રહેવાનું હોય છે, પરંતુ સંઘે આ ‘અનકન્વેશન રિલેશનશિપ’ સામે કદી વાંધો લીધો નહોતો. એથી ઉલટું શ્રીમતિ રાજકુમારી કૌલની અંતિમક્રિયા વખતે સંઘના નેતા સુરેશ સોની અને રામલાલ પણ સ્મશાનમાં હાજર રહ્યા હતા. આ સન્માન મિસિસ કૌલ અને અટલજી બેઉ પ્રત્યેનું હતું.

રાજકુમારી કૌલ બાજપેયીના નિકટતમ સાથી હોવા છતાં વાજપેયી જ્યારે વડાપ્રધાનની પ્રોટોકલ બુકમાં તેમનું નામ કદી લખવામાં આવતું નહીં. વાજપેયીના અધિકૃત વિદેશ પ્રવાસ વખતે પણ મિસિસ કૌલ કદી તેમની સાથે જતાં નહીં, અલબત્ત વાજપેયીની વિદેશયાત્રા વખતે મિસિસ કૌલની અદૃશ્ય હાજરી તો વર્તાતી. નમિતાના પતિ રંજન ભટ્ટાચાર્ય હંમેશાં વાજપેયી સાથે પ્રવાસમાં રહેતા. નમિતા પણ સાથે રહેતી. પ્રોટોકલ બુકમાં તેમના માટે ”ફેમિલી” લખવામાં આવતું. વાજપેયીજી વિદેશમાં હોય ત્યારે મિસિસ કૌલના ફોન નમિતા પર આવતાઃ ”એમણે દવા લીધી કે નહીં ?”

વાજપેયીની જ્યારે સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘની સામાન્ય સભાને સંબોધવા અમેરિકા જવાના હતા ત્યારે મિસિસ કૌલે એક માગણી કરી હતી કે ” આ દિવસોમાં એમની બીજી દીકરી નમ્રતાનો જન્મદિવસ આવે છે તેથી એક દિવસ ખાલી રાખવો.” અને વાજપેયીજીએ એમ જ કર્યું ! વાજપેયીના અમેરિકાના પ્રવાસ દરમિયાન તા. ૨૬ સપ્ટેમ્બરનું ખાનું ખાલી રાખવામાં આવ્યું હતું. તેમની સાથે મુસાફરી કરી રહેલા ઉચ્ચ અધિકારીઓને પણ એ માટે આશ્ચર્ય હતું. છેવટે તા. ૨૬મી સપ્ટેમ્બરની સવારે તેમના અંગત સચિવને કહ્યુંઃ ”મારે નમ્રતાના જન્મ દિવસમાં હાજરી આપવી છે મને કનેક્ટિકટ લઈ જાવ જ્યાં નમ્રતા રહે છે.” અને અટલજી આખો દિવસ નમ્રતા, મિસિસ કૌલ અને તેમના પરિવાર સાથે રહ્યા. અહીં પણ નોંધપાત્ર વાત એ હતી કે મિસિસ કૌલ વડાપ્રધાન માટેના ખાસ વી.વી.આઈ.પી. વિમાનમાં દિલ્હીથી અમેરિકા નહોતાં ગયાં. તેઓે કર્મિશયલ વિમાનમાં જ ટિકિટ કઢાવીને અલગ રીતે દિલ્હીથી ન્યૂયોર્ક ગયા હતાં.

એક વખત વાજપેયીજી આસામમાં એક સ્થળે સભાને સંબોધવાના હતા તે પૂર્વે એ સ્થળે બોમ્બ ધડાકો થયો હતો. વાજપેયીજીની પરિસ્થિતિ અંગે કોઈને કોઈ ખબર ન હોતી. એ વખતે મોરેશિયસના વડાપ્રધાન તરીકે નવીન રામગુલામ હતા. મોરેશિયસ અને ભારત વચ્ચે ઘનિષ્ઠ સંબંધો રહ્યા છે. એ વાતની બહુ ઓછા લોકોને ખબર છે કે નવીન રામગુલામ અને વાજપેયીજી વચ્ચે પણ ઘનિષ્ઠ મિત્રતા હતા. વાજપેયીજીએ ૧૯૯૮માં અણુધડાકો કર્યો ત્યારે માત્ર એ જ દેશોએ ભારતને ત્વરિત સમર્થન આપ્યું હતું, તેમાં એક હતું મોરેશિયસ અને બીજો દેશ હતો ભૂતાન. વાજપેયીના સભા સ્થળે બોમ્બ ધડાકાના સમાચાર જાણી ચિંતા થતાં એ વખતના મોરેશિયસના વડાપ્રધાન નવીન રામગુલામે વાજપેયીજીના વડાપ્રધાન તરીકેના નિવાસસ્થાને ૭, રેસકોર્સ રોડ ખાતે ફોન કરી સીધી ‘મિસિસ કૌલ’ સાથે વાત કરી વાજપેયીની સ્થિતિ અંગે પૃચ્છા કરી હતી. મિસિસ કૌલ સાથે બહુ ઓછા લોકો સીધી વાત કરી શક્તા. મોરેશિયસ મિત્ર દેશ હતો એ વાત મિસિસ કૌલ સારી રીતે જાણતા હતા અને આસામમાં બોમ્બ ધડાકો થયા પછી વાજપેયીની સ્થિતિ વિશે નેશનલ સિક્યોરિટી એજન્સીસને જે વાતની ખબર નહોતી તેની જાણકારી મિસિસ કૌલ પાસે હતી.

આવા મિસિસ કૌલ ભલે અટલજીના અધિકૃત ‘બેટરહાફ’ ના બની શક્યા પરંતુ જેઓ તેમને જાણે છે તે બધાં જ તેમને એક નિસ્વાર્થ, સર્મિપત અને પ્રેમાળ મહિલા તરીકે યાદ કરશે. વાજપેયીજી પથારીવશ હોઈ તેમના નામ પાડયા વગરના સંબંધનાં પ્રિય અને અંતરંગ સાથી મિસિસ કૌલની અંતિમક્રિયા વખતે હાજરી આપી શક્યા નહીં.રાજકુમારી કૌલ પરિણીત હોવા છતાં અટલજી પ્રત્યે પૂરા સન્માન સાથે સર્મિપત હતાં એ જ એમના ઉત્કૃષ્ઠ લાગણીના સંબંધોનું એક આગવું પ્રમાણ હતું.

– દેવેન્દ્ર પટેલ

મૃત્યુ પામેલી અમારી મમ્મીને આ ચૂંટણીમાં વિજયી બનાવો

શોભા રેડ્ડી.

આખું નામ છે શોભા નેગી રેડ્ડી. આંધ્રપ્રદેશની વાયએસઆર કોંગ્રેસના નેતા જગનમોહન રેડ્ડીએ શોભા રેડ્ડીને અલાગાડા મતવિસ્તારમાંથી વિધાનસભાની ચૂંટણી માટે ટિકિટ આપી હતી. શોભા રેડ્ડી અત્યાર સુધીમાં ચાર વખત વિધાનસભાની ચૂંટણી જીતી ચૂક્યાં હતાં, પરંતુ ચૂંટણીના એક સપ્તાહ પૂર્વે જ કાર અકસ્માતમાં તેમનું મૃત્યુ નીપજ્યું. મતદાનને હજુ વાર હતી. શોભા રેડ્ડીના અવસાન બાદ ચૂંટણીપંચ માટે પેચીદો પ્રશ્ન ઊભો થયો. ચૂંટણી બંધ રાખવી કે ચૂંટણી ચાલુ રાખવી તેની દ્વિધા હતી, પરંતુ ચૂંટણી યોજવાનો નિર્ણય લેવાયો.

મૃત્યુ પામેલી અમારી મમ્મીને આ ચૂંટણીમાં વિજયી બનાવો

શોભા રેડ્ડીના મૃત્યુના શોક છતાં તેમના બે દીકરીઓ અખિલા પ્રિયા, મોનિકા પ્રિયા અને પુત્ર જગત વિખ્યાત રેડ્ડીએ મૃત્યુ પામેલી માતા માટે ચૂંટણી ઝુંબેશ ચાલુ રાખવા નિર્ણય લીધો.

ચૂંટણીપંચે જાહેરાત કરી કે, શોભા રેડ્ડી ભલે મૃત્યુ પામ્યાં, પરંતુ મતપત્રક પરથી તેમનું નામ હટાવવામાં આવશે નહીં. ચૂંટણીપંચના પ્રિન્સિપલ સેક્રેટરી કે. એફ. વિલ્ફ્રેડે પક્ષના મહામંત્રીને એક પત્ર લખી જાણ કરી છે કે, ચૂંટણીપંચના ચૂંટણીઓ માટેના નિયમ ૬૪ મુજબ મૃત્યુ પામેલ ઉમેદવાર જ છે અને જો તે સૌથી વધુ મત મેળવશે તો તેમને (શોભા રેડ્ડી)ને ચૂંટાયેલા ઉમેદવાર તરીકે જાહેર કરવામાં આવશે. અલબત્ત, સૌથી વધુ મત મેળવનાર ઉમેદવાર હયાત ના હોય તો ‘રિપ્રેઝન્ટેશન ઓફ પીપલ્સ એક્ટ, ૧૯૫૧’ મુજબ તે પછી પેટાચૂંટણી યોજવી.

ચૂંટણીપંચનું કહેવું છે કે, જે જે વિસ્તારોમાં ત્રાસવાદીઓ કે એવાં કોઈ હિંસક ઉપદ્રવ છે તે તે વિસ્તારોમાં આવો નિર્ણય લેવો પડે છે. નક્સલવાદથી પ્રભાવિત કેટલાક વિસ્તારોમાં ચૂંટણીની જાહેરાત તથા નામાંકન બાદ કેટલીકવાર કેટલાક ઉમેદવારોની હત્યા થવાના બનાવો બનવા પામ્યા હતા. ખાસ કરીને ચૂંટણી પ્રક્રિયા રોકવા કેટલાક ઉમેદવારોની હત્યાઓ પણ થઈ હતી. આંધ્રપ્રદેશ પણ રાજકીય હિંસાઓનો ટ્રેક રેકોર્ડ ધરાવે છે, પરંતુ કોઈવાર આવા વિસ્તારોમાં અકસ્માતના કારણે અથવા તો કુદરતી રીતે મૃત્યુ નીપજ્યું હોય તો પણ ચૂંટણીપ્રક્રિયા ચાલુ રાખવાના નિર્ણયો લેવા પડે છે. આ કારણથી મૃત્યુ પામેલા ઉમેદવારને પણ મત આપવાનો અધિકાર ચૂંટણીપંચ આપે છે. મૃત્યુ પામેલા ઉમેદવાર પણ ચૂંટણી લડે અને તેને મત આપી શકાય તેવું તો એક અજીબોગરીબ ઘટના છે.

આતંકવાદથી ત્રસ્ત જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં આવું વલણ અગાઉ પણ ચૂંટણીપંચે અપનાવેલું છે. ઝારખંડમાં પણ ચૂંટણીપંચે આવી પરવાનગી આપેલી છે. અલબત્ત, બધા જ રાજ્યોમાં અને બધા જ કેસોમાં મૃત્યુ પામેલા ઉમેદવારને મત આપવાની જોગવાઈ નથી. દરેક કેસ ચૂંટણીપંચ પોતાની રીતે મેરીટ્સ પર નક્કી કરે છે.

ચાલો હવે શોભા રેડ્ડીની વાત. ઉમેદવાર હોવા છતાં તેમનું કાર અકસ્માતમાં મૃત્યુ નીપજ્યું, પણ તેમની બે યુવાન દીકરીઓ અને એક ટીનએજ પુત્રએ મૃત્યુ પામેલી માતાને જીતાડવાની ઝુંબેશ કરવાની હિંમત દાખવી છે. તેમનો મતવિસ્તાર રાયલસીમા બેલ્ટ પાસે આવેલો છે. બંને દીકરીઓ અને નાનકડો પુત્ર ૪૩ ડિગ્રી ગરમીની પરવા કર્યા વિના ખુલ્લી જીપમાં મૃત્યુ પામેલી માતાને જીતાડવા માટે લોકો પાસે જઈ વોટ્સ માગે છે. સૌથી મોટી પુત્રી અખિલા પ્રિયા ૨૭ વર્ષની છે. મોનિકા ૨૧ વર્ષની છે. નાનકડો ભાઈ જગત વિખ્યાત ૧૪ વર્ષની વયનો છે. તેઓ કોઈ પણ સંજોગોમાં તેમની મૃત્યુ પામેલી માતાને વિજયી બનાવવા માગે છે. લોકો સાથે વાત કરતાં કરતાં કોઈ કોઈવાર ભાંગી પડે છે. લાગણીશીલ બની જાય છે. બહુ જ ઓછું બોલે છે. પરંતુ મૃત્યુ પામેલી માતા-શોભા રેડ્ડી માટે સહાનુભૂતિનું મોજું પેદા કરવામાં તેઓ સફળ નીવડયા છે. શોભા રેડ્ડીનું ગઈ તા. ૨૪મી એપ્રિલે અવસાન થયું હતું. તેઓ ૪૫ વર્ષની વયનાં હતાં.

શોભા રેડ્ડીની પુત્રીઓ અને પુત્ર લોકોને મળે છે ત્યારે કોઈ સૂત્રો પોકારવામાં આવતાં નથી. કોઈ તાળીઓ પાડવામાં આવતી નથી. પ્રતિસ્પર્ધી ઉમેદવારો માટે કોઈ વિરોધી ઉચ્ચારણો કરવામાં આવતાં નથી. કોઈનીયે સામે આક્ષેપો કરવામાં આવતાં નથી. બસ,બે હાથ જોડી તેઓ કહે છે : “અમારી મૃત્યુ પામેલી વહાલી મમ્મીને જીતાડજો. એમને સાંભળનારા લોકો પણ આંખમાં આંસુ સાથે શોભા રેડ્ડીના સંતાનોને ખાતરી આપે છે.

શોભા રેડ્ડીને ટિકિટ આપનાર વાયએસઆર કોંગ્રેસના નેતા જગનમોહન રેડ્ડીએ આ મતવિસ્તારથી ૩૩૨ કિલોમીટર દૂર આવેલા હૈદરાબાદથી એક શોક સંદેશામાં લોકોને અપીલ કરી હતી કે, “સ્વ. શોભા રેડ્ડીને જીતાડવાથી વધુ શ્રેષ્ઠ બીજી કઈ શ્રદ્ધાંજલિ હોઈ શકે ?”

શોભા રેડ્ડીનો વિધાનસભા મતવિસ્તાર લોકસભાના નાદિયાલ મતવિસ્તારનો એક ભાગ છે અને તે કુર્નુલ જિલ્લામાં આવેલો છે. લોકસભાની સાથે સાથે જ વિધાનસભાની આ બેઠક માટે પણ ચૂંટણી યોજાઈ રહી છે. આ મતવિસ્તારમાં કુલ બે લાખ મતદારો છે. તેમાંથી ૪૮ ટકા મતદારો મહિલાઓ છે. મૃત્યુ પામેલાં શોભા રેડ્ડી સામે તેલુગુદેશમ્ પાર્ટીના ઉમેદવાર તરીકે ગંગુલા પ્રભાકર રેડ્ડી છે. તેઓ પણ સ્વીકારે છે કે, મારા કરતાં સ્વ. શોભા રેડ્ડી આગળ છે. ૨૦૦૯માં શોભા રેડ્ડી આ જ મતવિસ્તારમાંથી ૮૦ હજાર મતોની સરસાઈથી જીત્યાં હતાં.

શોભા રેડ્ડીની પુત્રી અખિલા પ્રિયા કહે છે : “મમ્મી, હું તમને મિસ કરી રહી છું. અલ્લાગાડા મતવિસ્તારના લોકો પણ તમને મિસ કરી રહ્યા છે. મને વિશ્વાસ છે કે મારી મમ્મી એક લાખ મતની સરસાઈથી જીતશે.”

વિધિની વક્રતા તો જુઓ. વાયએસઆર કોંગ્રેસ તરફથી શોભા રેડ્ડીને ટિકિટ મળી તે પછી શોભા રેડ્ડીએ ઉમેદવારીપત્ર ભર્યું અને તેમનાં પુત્રી અખિલા પ્રિયાએ તેમના ડમી તરીકે ફોર્મ ભર્યું હતું. ફોર્મ પાછાં ખેંચી લેવાના દિવસે અખિલા પ્રિયાએ ડમી ઉમેદવાર તરીકે પોતાનું નામાંકન પાછું ખેંચી લીધું તેના બીજા જ દિવસે તેની મમ્મીનું કાર અકસ્માતમાં મૃત્યુ નીપજ્યું. હવે મૃત્ચુ પામેલાં શોભા રેડ્ડી ચૂંટણી જીતી જાય છે તો તે પછી આવનારી પેટાચૂંટણીમાં તેમની મોટી પુત્રી અખિલા પ્રિયા જ પક્ષની ઉમેદવાર હશે. અખિલા પ્રિયા એમ.બી.એ. છે.

શોભા રેડ્ડીનાં ત્રણેય સંતાનો રોજ પાંચથી છ કલાક સુધી લોકો વચ્ચે ફરી ચૂંટણીપ્રચાર કરે છે. તેમની સાથે ફૂલોની માળા પહેરાવેલી માતાની મોટી સાઈઝની તસવીર જીપ પર રાખે છે. કોઈ વાર શોભા રેડ્ડીના પતિ પણ ચૂંટણીપ્રચારમાં જોડાય છે, પરંતુ પ્રચારની અસલી કમાન તો સંતાનો પાસે જ છે. શોભા રેડ્ડીની બીજા નંબરની પુત્રી મોનિકા કહે છે : “મારી મમ્મીએ જે કોઈ વચનો આપ્યાં છે તે પૂરા કરવામાં અમારા ડેડીનો પૂરો સહકાર છે.” મોનિકા ફેશન ડિઝાઈનિંગની વિર્દ્યાિથની છે અને નાનકડો જગત વિખ્યાત ૯મા ધોરણમાં ભણે છે. શોભા રેડ્ડી જીતી જશે તો મૃત્યુ પામેલા ઉમેદવારનો વિજય એક ઐતિહાસિક ઘટના હશે અને તે પછી તેમની પુત્રી અખિલા પ્રિયાને પેટાચૂંટણીમાં ટિકિટ મળશે તો તે ‘એક્સિડેન્ટલ પોલિટિશિયન’ હશે.

– દેવેન્દ્ર પટેલ

ભાજપના તમામ દિગ્ગજો મોદીમ્ શરણમ્ ગચ્છામિ!

લોકસભા ૨૦૧૪ની ચૂંટણી અનેકવિધ બાબતો માટે ઐતિહાસિક બની રહેશે. ભારતમાં બંધારણીય લોકશાહી અને સમવાયી તંત્ર છે. દેશના વડા પ્રધાન કોણ બને તે માટે પ્રજા સીધું બટન દબાવતી નથી,પરંતુ લોકસભામાં ચૂંટાયેલા સાંસદો નક્કી કરે છે, પરંતુ આખીયે ચૂંટણી અમેરિકાની પ્રમુખશાહી પદ્ધતિની જેમ લડાઈ. ભારતીય જનતા પાર્ટીએ પહેલેથી જ જાહેર કરી દીધું કે, અમારો પક્ષ અને એનડીએની બહુમતી આવશે તો નરેન્દ્ર મોદી વડા પ્રધાન બનશે. પક્ષે પણ ‘અબ કી બાર મોદી સરકાર’નું સૂત્ર આપ્યું. નરેન્દ્ર મોદીના પ્રભાવ હેઠળ ભાજપા, ભાજપાના નેતાઓ અને સંઘ પણ વામણો બની ગયો.

ભાજપના તમામ દિગ્ગજો મોદીમ્ શરણમ્ ગચ્છામિ!

મીડિયા દ્વારા યુદ્ધ

૨૦૧૪ની લોકસભાની ચૂંટણી બીજી અનેક રીતે લોકોને યાદ રહેશે. આ ચૂંટણી મીડિયાના પ્લેટફોર્મ પર, મીડિયાને કેમેરા સામે જ અને મીડિયા દ્વારા જ લડવામાં આવી. નેતાઓએ પણ મીડિયાની ઉપસ્થિતિમાં જ બોલવાનું પસંદ કર્યું. જો મીડિયા ગાયબ તો પ્રચાર પણ ગાયબ તેવી પરિસ્થિતિ રહી. ખાસ કરીને ઈલેક્ટ્રોનિક્સ મીડિયા પણ બે ભાગમાં વહેંચાઈ ગયું. કોણ કોની તરફેણ કરે છે તે સ્પષ્ટ થઈ ગયું. ક્યાં પેઈડ સ્લોટ છે તે પણ સ્પષ્ટ થઈ ગયું. કેટલાક ઈન્ટરવ્યૂઝ તો ‘ફિક્સ મેચ’ જેવા રહ્યા. નેતાઓએ પણ જ્યાં મૈત્રીપૂર્ણ એન્કર્સ હતા ત્યાં મૈત્રીપૂર્ણ જવાબો આપ્યા અને જ્યાં તટસ્થ રીતે પ્રશ્નો પૂછાયા ત્યાં ઉદ્ધત જવાબો આપ્યા. નેતાઓનો અહંકાર પણ દેખાયો. નરેન્દ્ર મોદી માટે મીડિયા તેમને ઊંચકનારું સાબિત થયું. જ્યારે રાહુલ ગાંધીનો ‘ટાઈમ્સ નાઉ’સાથેનો ઈન્ટરવ્યૂ તેમના માટે હોનારત સાબિત થયો.

પ્રિયંકા ગાંધી

ચૂંટણીના અંતિમ તબક્કામાં મીડિયાએ અચાનક જ પ્રિયંકા ગાંધી તરફ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું પડયું. પ્રિયંકા ગાંધીનાં કેટલાંક વિધાનો લાંબા પ્રવચનો કરતાં વધુ ધારદાર અને સીધાં તીર જેવા જણાયાં. કોંગ્રેસે તેના નેતા તરીકે રાહુલ ગાંધીને પ્રોજેક્ટ કર્યા, પરંતુ પ્રિયંકા ગાંધી રાહુલને ઓવરટેક કરી ગયાં. પ્રિયંકા ગાંધીએ રાયબરેલી અને માત્ર અમેઠીમાં જ પ્રચાર કર્યો, પરંતુ લોકો સાથે સીધી વાતચીત કરવાની તેમની શૈલીથી તેઓ છવાઈ ગયાં. કોંગ્રેસમાં આજે પણ ઘણો મોટો એવો વર્ગ છે કે જેઓ માને છે કે,કોંગ્રેસનું નેતૃત્વ ખરેખર તો પ્રિયંકા ગાંધીને વહેલાથી સોંપવાની જરૂર હતી. લેમન યલો સાડીમાં સ્ટેજ પર ચડતાં પ્રિયંકા પર કેમેરા તકાયેલા રહ્યા. નોંધપાત્ર વાત એ રહી કે, પ્રિયંકા કલાક સુધી બોલવાના બદલે માત્ર ૭ મિનિટ જ બોલે છે, પરંતુ શ્રોતાઓ માટે એટલું જ પૂરતું રહ્યું. એવું લાગે છે કે, રાહુલ ગાંધી આખા ઉત્તર પ્રદેશમાં અનેક મીટિંગો કરીને જે મેળવી ના શક્યા તે પ્રિયંકા ગાંધીએ છેલ્લા ચાર જ દિવસમાં હાંસલ કરી દીધું. તા. ૧૬મીએ કોંગ્રેસ માટે પરિણામો વિપરીત આવે તો કોંગ્રેસના નેતૃત્વમાં ક્રાંતિકારી ફેરફારો આવી શકે છે. ચૂંટણી પછી પ્રિયંકા ગાંધીએ મોટો રોલ ભજવવાનો આવશે તેમ દિલ્હીનાં વર્તુળો કહી રહ્યાં છે. પ્રિયંકાનો દેખાવ, રંગીન સાડીઓ, સ્મિતભર્યો ચહેરો અને લોકો સાથે સીધા સંવાદ કરવાની તેમની શૈલી કેમેરા ફ્રેન્ડલી રહી.

મોદી આગળ વામણા

આ ચૂંટણીની નોંધપાત્ર વાત એ રહી કે ચૂંટણીપ્રચાર અને ભાષણો દરમિયાન નરેન્દ્ર મોદીએ માત્ર વિપક્ષોના જ નહીં, પરંતુ પોતાના પક્ષના તમામ દિગ્ગજનોને વામણા સાબિત કરી દીધા. ચૂંટણીપ્રચારમાં ૧થી ૨૦ નંબર સુધી માત્ર અને માત્ર નરેન્દ્ર મોદી જ રહ્યા. ફિલ્મી સિતારા પણ મોદી જેટલી ભીડ એકત્ર કરાવી શક્યા નહીં. પક્ષની સ્થાપના કરનાર એલ. કે. અડવાણીની કોઈએ ક્યાંય પણ નોંધ ના લીધી. પક્ષના પ્રમુખ રાજનાથસિંહ મોદીના સચિવ જેવા જ રહ્યા. મુરલી મનોહર જોશી, લાલજી ટંડન જેવા દિગ્ગજો પણ મોદી શરણમ્ ગચ્છામિ કરતાં રહ્યાં. અરુણ જેટલી પણ નાના અને સ્થાનિક નેતા જ બની રહ્યા. સુષ્મા સ્વરાજની હાલત તો એટલી ખરાબ રહી કે મધ્યપ્રદેશમાં એક સ્થળે તેઓ ભાષણ કરવા ગયાં, પરંતુ એરપોર્ટ પર તેમને લેવા જ કોઈ ના આવ્યું. વેંકૈયા નાયડુનો તો કોઈએ ભાવ જ ના પૂછયો. યશવંત સિંહા પણ ગુમ રહ્યા. ભાજપામાં એકમાત્ર મોદી જ સ્ટારપ્રચારક રહ્યા અને બાકીના ઝાંખા પડી ગયેલા ઉપગ્રહો જેવા લાગ્યા. મોદી માત્ર સ્ટાર પ્રચારક જ નહીં, પરંતુ સૌથી વધુ રેલીઓ સંબોધવાની બાબતમાં, સૌથી વધુ થ્રીડી સભાઓ સંબોધવામાં, સૌથી વધુ ચાય પે ચર્ચા કરવાની બાબતમાં અને સૌથી વધુ વાયુવેગે પ્રવાસ-ઉડ્ડયન કરવામાં પણ નરેન્દ્ર મોદીએ અત્યાર સુધીના તમામ રેકોર્ડ્સ બ્રેક કરી નાખ્યા. મીડિયાને સૌથી વધુ ઇન્ટરવ્યૂઝ પણ તેમણે જ આપ્યા.

અમિત શાહ

ઉત્તર પ્રદેશમાં પ્રભારી તરીકે અમિત શાહને મૂકવાની નરેન્દ્ર મોદીની વ્યૂહરચના કામિયાબ રહી હોય તેમ લાગ્યું. ચૂંટણીની રણનીતિ ઘડવામાં અમિત શાહ કુશાગ્ર રાજકારણી છે. તેઓ પરિણામ હાંસલ કરવા સામ, દામ, દંડ અને ભેદ એમ તમામ રીતિનીતિઓ વાપરવાની કળા જાણે છે. ઉત્તર પ્રદેશની ભૂમિ અને રાજનીતિથી અપરિચિત હોવા છતાં તેમણે થોડાક જ દિવસોમાં ઉત્તર પ્રદેશની પોલિટિકલ કેમિસ્ટ્રી સમજી લીધી. મીડિયાવાળાઓએ પણ નરેન્દ્ર મોદી પછી એલ. કે. અડવાણી કે મુરલી મનોહર જોશીના ઇન્ટરવ્યૂઝ લેવાના બદલે અમિત શાહના ઇન્ટરવ્યૂઝ લેવાનું વધુ પસંદ કર્યું. એન.ડી.એ.ની સરકાર રચાશે તો અમિત શાહનું પ્રભુત્વ દિલ્હીમાં અને દેશમાં વધશે. વારાણસીમાં નરેન્દ્ર મોદીના નામાંકન પ્રસંગે પ્રચંડ જનમેદની એકત્ર કરી અમિત શાહે પોતાની આવડત, તાકાત અને રણનીતિનો પરચો પોતાના જ પક્ષના દિગ્ગજોને આપી દીધો. તા. ૧૬મી પછી કેન્દ્રમાં નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વ હેઠળની સરકાર રચાશે તો દિલ્હીમાં અમિત શાહનો દબદબો રહેશે.

ગુજરાતનો દબદબો

દેશની રાજનીતિમાં વર્ષોથી ગુજરાત મહત્ત્વપૂર્ણ રોલ ભજવતું આવ્યું છે. ગાંધીજી દક્ષિણ આફ્રિકાથી ભારત આવ્યા તે પહેલાં અંગ્રેજોને હાંકી કાઢવાના મુદ્દે દેશના સ્વાતંત્ર્ય સેનાની નેતાઓ વહેંચાયેલા હતા. કેટલાક રાજાઓ અંગ્રેજોના પીઠ્ઠુ હતા. ગાંધીજીના આગમન પછી જ ગાંધીજીના નેતૃત્વ હેઠળ આઝાદી માટે લડતા નેતાઓ એક થયા. ગુજરાતે એક માત્ર ગાંધીજી જ નહીં, પરંતુ સરદાર સાહેબ પણ આપ્યા. દિલ્હીની રાજનીતિ માટે એવું કહેવાયું કે, નહેરુ વડા પ્રધાન છે, પરંતુ સરકાર તો સરદાર જ ચલાવે છે. ગાંધીજી અને સરદાર સાહેબના અવસાન પછી નહેરુના જમાનામાં મોરારજી દેસાઈનો દિલ્હીમાં પ્રભાવ હતો. મોરારજીભાઈને નહેરુ સાથે બનતું નહોતું, પરંતુ નહેરુ મોરારજી દેસાઈની ઉપેક્ષા કરી શકે તેમ નહોતા. નહેરુના અવસાન બાદ મોરારજી દેસાઈ અને ઈન્દિરા ગાંધી વચ્ચે સંઘર્ષ થયો અને એક તબક્કે મોરારજીભાઈ પણ દેશના વડા પ્રધાન થયા. નહેરુના જ સમયમાં ગુજરાતના ઉચ્છરંગરાય ઢેબર પણ રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના પ્રમુખ બન્યા. ઇન્દિરા ગાંધીના સમયમાં દિલ્હીમાં ગુજરાતનું પ્રભુત્વ મોરારજી દેસાઈના કારણે ઘટયું, પરંતુ રાજીવ ગાંધીના સમયમાં ગુજરાતના અહેમદ પટેલ દિલ્હીમાં મહત્ત્વપૂર્ણ રાષ્ટ્રીય નેતા બની રહ્યા. રાજીવ ગાંધીના સમયથી માંડીને આજ સુધી દિલ્હીમાં લેવાતા અનેક મહત્ત્વપૂર્ણ નિર્ણયોમાં અહેમદ પટેલની ભૂમિકા ચાવીરૂપ રહી. કેન્દ્રમાં હવે નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વ હેઠળની સરકાર રચાશે તો એ સ્થાન અમિત શાહ લઈ શકે છે. અલબત્ત,તા. ૧૬મી સુધી રાહ જોવી રહી.

ભારત ફરી અણુધડાકો કરશે?

તારીખ ૧૬મી મે પછી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વ હેઠળ કેન્દ્રમાં એનડીએની સરકાર રચાય તો ભારતની વિદેશનીતિ કેવી હશે? ભારતમાં ચાલી રહેલી ચૂંટણી પર માત્ર દેશની જ નહીં, પરંતુ પાકિસ્તાન, ચીન, બાંગ્લાદેશ અને જાપાન સહિતના દેશોની પણ નજર છે. યુરોપ અને અમેરિકા પણ બારીકાઈથી ભારતના આ મહાચૂંટણી પર્વનું નિરીક્ષણ કરી રહ્યાં છે. પાકિસ્તાનનાં મીડિયા પર તો કેટલાંક લોકો એવું કહી રહ્યા છે કે નરેન્દ્ર મોદી વડાપ્રધાન બનવાની શક્યતા હોઈ પાકિસ્તાને અત્યારથી જ સરહદ પર લશ્કર ગોઠવી દેવું જોઈએ. આનાથી વધુ બેવકૂફીભરી ચર્ચા બીજા કોઈ હોઈ ન શકે.

ભારત ફરી અણુધડાકો કરશે?

ઇન્દિરા ગાંધીની નીતિ

હા, એ વાત સુનિશ્ચિત છે કે નરેન્દ્ર મોદી વડાપ્રધાન બનશે તો ભારતની વિદેશનીતિમાં કેટલાંક પરિવર્તનો આવશે. ઇિંન્દરા ગાંધીને બાદ કરતાં દેશની વિદેશનીતિ હંમેશાં નરમ રહી છે. એમાં એક નામ ઉમેરી શકાય અને તે લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીનું. પાકિસ્તાનના આક્રમણનો તેમણે જડબાતોડ જવાબ આપ્યો હતો અને યુદ્ધ વખતે જ ભારત-રશિયા મૈત્રીકરાર કરી પાકિસ્તાનને મદદ કરી રહેલી વિદેશી તાકાતોને ઠંડી પાડી દીધી હતી. જવાહરલાલ નહેરુની વિદેશનીતિ નિષ્ફળ હતી અને કૃષ્ણમેનનની બેવકૂફીને કારણે જવાહરલાલ નહેરુને છેતરીને ચીને ભારત પર આક્રમણ કરી દીધું હતું. નહેરુને કારણે જ કાશ્મીરનો મામલો સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘમાં અટવાઈ ગયો. એક માત્ર ઇન્દિરા ગાંધીએ યુરોપ-અમેરિકાની પરવા કર્યા વિના પાકિસ્તાનના બે ટુકડા કરી બાંગ્લાદેશને આઝાદી અપાવી હતી. તે પછી લંડનમાં બીબીસીના પત્રકાર ડેવિડ ફ્રોસ્ટના આકરા પ્રશ્નોનો જવાબ આપતાં ઇન્દિરા ગાંધીએ અમેરિકા અને પશ્ચિમના દેશોએ કરેલ યુદ્ધો અને આચરેલા નરસંહારની યાદ અપાવી ડેવિડ ફ્રોસ્ટને મૌન કરી દીધા હતા.

પાકિસ્તાન અંગે

ખેર! ફરી નરેન્દ્ર મોદી પર આવીએ. એ વાત નક્કી છે કે નરેન્દ્ર મોદી વડાપ્રધાન બનશે તો ખુદ ભારતની પ્રજા તેમની પાસે ભારતનાં ગૌરવ અને ગરિમા પુનઃ પ્રસ્થાપિત થાય તેની અપેક્ષા રાખશે. એનો મતલબ એ નથી કે મોદી આવશે એટલે યુદ્ધ કરી દેશે. ન્યુક્લિઅર આયુધોથી સજ્જ પાકિસ્તાન સાથે યુદ્ધ કરવું શક્ય નથી. હા, અટલ બિહારી વાજપેયીના સમયમાં તેઓ બસમાં બેસી લાહોર ગયા હતા અને કવિતાઓ ગાતા હતા. તેવી વિદેશનીતિને હવે કોઈ સ્થાન નથી, કારણ કે વાજપેયીજી લાહોરમાં ફરતા હતા તે જ વખતે પાકિસ્તાનનું લશ્કર કારગિલમાં પ્રવેશી રહ્યું હતું. અમેરિકાની સખ્તાઈ અને પાબંધીને કારણે ભારતે પાકિસ્તાનની ભૂમિમાં પ્રવેશ કર્યા વિના જ કારગિલમાં મર્યાદિત એક્શનથી સંતોષ માનવો પડેલો અને તેનું બિલ ૧૦ હજાર કરોડ આવ્યું હતું. પાડોશી દેશોને પાઠ ભણાવવો એ મુત્સદ્દીગીરી નથી. પાકિસ્તાનની સાન ઠેકાણે રાખી પાકિસ્તાનને મિત્ર બનાવી અમેરિકાની ભાગલા પાડો અને રાજ કરોની કૂટનીતિને ખતમ કરવી એ જ સાચી મુત્સદ્દીગીરી છે. અમેરિકાને શસ્ત્રો વેચવામાં રસ છે અને તે માટે ભારત પાકિસ્તાન સહિત વિશ્વના અનેક દેશો યુદ્ધ કરતાં રહે તે અમેરિકા માટે જરૃરી છે. આ પરિપ્રેક્ષ્યમાં નરેન્દ્ર મોદી માટે સાચો લક્ષ્યાંક પાકિસ્તાન નહીં પરંતુ અમેરિકા હોવો જોઈશે.

અમેરિકા જ સંહારક

આમેય અમેરિકાએ લોકતાંત્રિક રીતે ત્રણ વખત મુખ્યમંત્રી તરીકે ચૂંટાયેલા નરેન્દ્ર મોદીને વિઝા નહીં આપીને ભારતના લોકતાંત્રિક નાગરિકનું અપમાન જ કર્યું છે. ગોધરા કાંડ માટે નરેન્દ્ર મોદીને જવાબદાર ઠેરવનાર અમેરિકા એ વાત ભૂલી જાય છે કે બીજા વિશ્વયુદ્ધ વખતે અમેરિકાએ જાપાનના હિરોશીમા અને નાગાસાકી પર પરમાણુ બોમ્બ ઝીંકીને ગણતરીની મિનિટોમાં ૧૦ લાખ લોકોને રાખ કરી દીધા હતા. બીજા લાખ્ખો લોકો વર્ષ સુધી કેન્સરથી પીડાઈને રીબાઈ રીબાઈને મૃત્યુ પામ્યા. મોદીને નરસંહારક કહેતા અમેરિકાએ વિયેતનામ પર આક્રમણ કરીને તેના પર બોમ્બ ઝીંક્યા હતા અને લાખ્ખો નાગરિકોને મારી નાંખ્યા હતા. અમેરિકન સૈનિકોએ સેંકડો વિયેતનામ સ્ત્રીઓને ગર્ભવતી બનાવી દીધી હતી. અમેરિકાએ તેલના રાજકારણ માટે સદ્દામ હુસેન પર ખોટો આરોપ મૂકી ઇરાક પર ચઢાઈ કરી હતી અને એક રાતમાં હજારો બોમ્બ ઝીંકી ૧૦ લાખ ઇરાકીઓને મોતને ઘાટ ઉતારી દીધા હતા. જર્મનીના હિટલર પછી સહુથી વધુ માનવ હત્યાઓ અમેરિકાએ કરી છે એ અમેરિકાને મોદી પર આક્ષેપ કરવાનો કોઈ અધિકાર નથી. અપેક્ષા એવી હશે કે નરેન્દ્ર મોદી પાકિસ્તાન આજે જેમ અમેરિકાનું ખંડિયું રાજ છે તેવી પરિસ્થિતિમાંથી પાકિસ્તાનને પણ ઉગારે અને ભારતની ૧૨૫ કરોડની પ્રજાનું સ્વાભિમાન પુનઃસ્થાપિત કરે. ભારતમાં ધંધો કરી દેશના નાના વેપારીઓને લૂંટવાનો પરવાનો અમેરિકાની વોલમાર્ટ જેવી કંપનીઓને ન મળે તે જોવું રહેશે. એ જ રીતે અમેરિકા જવા માગતા ભારતના યુવાનોને વિઝા આપતી વખતે અમેરિકન કોન્સ્યુલેટ કચેરીમાં જે રીતે અપમાનિત કરવામાં આવે છે, તે બંધ કરાવી ભારત આવવા માગતા અમેરિકન નાગરિકો માટે વિઝાનાં ધોરણો ભારત કડક બનાવે તે જરૃરી હશે. મોદી વડાપ્રધાન બનશે તો અમેરિકાના પ્રમુખ જ મોદીનું ભવ્ય સ્વાગત કરશે એમાં કોઈ શંકા નથી.

મસ્કુલર પોલિસી?

ઘણા લોકો એવું માને છે કે નરેન્દ્ર મોદી સત્તા પર આવશે તો ભારતની વિદેશનીતિ ‘મસ્કુલર’ હશે. એનો અર્થ મસલ પાવરનો ઉપયોગ કરવો કે કેમ તે હજુ સંદિગ્ધ છે, પરંતુ વિદેશીનીતિના તજ્જ્ઞાોની માન્યતા છે કે નરેન્દ્ર મોદી ચોક્કસ અને જરૃર પડયે સખત નિર્ણયો લેવાની ક્ષમતાવાળા હશે. દેશના શ્રેષ્ઠ હિતમાં જે નિર્ણયો લેવા પડશે તે નિર્ણયો તેઓ લેશે જ. મોદી એક એક્શન ઓરિએન્ટેડ લીડર છે. આજે આખા વિશ્વમાં ભારત એક સોફટ નેશન હોવાની છાપ છે તે દૂર થવી જોઈએ. ‘ગરીબ કી જોરૃ સબ કી ભાભી’ એ દિવસોનો હવે અંત આવવો જોઈએ.

જાપાન સાથે મિત્રતા

નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વ હેઠળની સરકાર ભવિષ્યમાં બિનજોડાણવાદી વિદેશનીતિ અપનાવે તેમ લાગતું નથી. બિનજોડાણવાદી નીતિ બોલવામાં સારી લાગે છે, પરંતુ તેનો અર્થ એમ કરી શકાય કે બિનજોડાણવાદી નીતિ એટલે ન કોઈ મિત્ર ન કોઈ દુશ્મન. આજના કપરા કાળમાં આવી માયકાંગલી નીતિ ચાલે નહીં. ભારતને મજબૂત મિત્રો હોવા જોઈએ. બની શકે કે નરેન્દ્ર મોદી અમેરિકા અને યુરોપિયન યુનિયન સામે એક મજબૂત એશિયન પાવર ઊભો કરે. નરેન્દ્ર મોદીના ચીન અને જાપાનના દેશોના રાજકારણીઓ સાથે સુમધુર સંબંધો છે. ભારતના આજે પણ જાપાન સાથેના સંબંધો સારા છે. મોદીના આવ્યા બાદ તેમાં વેગ મળશે. જાપાનના વડાપ્રધાન શિન્ઝો એબે સાથે વ્યક્તિગત સંબંધો છે. ૨૦૦૭માં જાપાનના વડાપ્રધાને ટોકિયોમાં મોદીનું ઉષ્માભર્યું સ્વાગત કર્યું હતું. એ વખતે મોદી રાષ્ટ્રીય નેતા ન હોવા છતાં જાપાનમાં એમનું ભવ્ય સ્વાગત કરવામાં આવ્યું હતું.

ચીન સાથે સંબંધો

ચીનને લાગેવળગે છે ત્યાં સુધી પ્રશ્ન પેચીદો છે. તાજેતરમાં અરુણાચલમાં પ્રવચન વખતે નરેન્દ્ર મોદીએ કેટલીક રિમાર્ક્સ કરી હતી. એ અંગે કેટલાકે એવી દહેશત વ્યક્ત કરી હતી કે અરુણાચલની સુરક્ષા માટે મોદીનું શાસન ચીન સામે કોઈ એક્શન લેશે,પરંતુ ચીને જાતે જ એવું નિવેદન કરીને એ વાતને ખારીજ કરી દેતાં કહ્યું હતું કે “ચૂંટણી ઝુંબેશ વખતે આવા સ્થાનિક મુદ્દા પર બોલવું જ પડે છે.” નિષ્ણાતો માને છે કે મોદીના નેતૃત્વ હેઠળ ભારત-ચીન વચ્ચે વેપારી સંબંધો ખીલી ઊઠશે. અત્યાર સુધીમાં નરેન્દ્ર મોદી ચાર વખત ચીનનો પ્રવાસ ખેડી ચૂક્યા છે. ચીનના ગ્રેટ હોલ ઓફ ધી પીપલ ખાતે તેમનું ભવ્ય સ્વાગત થઈ ચૂક્યું છે. આ અસાધારણ ઘટનાની ભારતનાં મીડિયાએ ઉપેક્ષા કરી હતી. મોદીના નેતૃત્વ હેઠળ ભારત અને ચીનના સંબંધો મજબૂત બનવાની સંભાવના છે.

વળી ઇન્દિરા ગાંધીએ પહેલો અને વાજપેયીએ બીજો પ્રાયોગિક પરમાણુ ધડાકો કર્યો તે પછી દુનિયા ઘણી બદલાઈ ગઈ છે. હવે પાકિસ્તાન, કોરિયા અને શાયદ ઈરાન પાસે પણ પરમાણુ બોમ્બ છે ત્યારે ભારતે તેના ન્યુક્લિઅર પ્રોગ્રામને અપગ્રેડ કરવો પડશે. પરમાણુ બોમ્બ ધડાકો કરવાથી વિશ્વનું ધ્યાન ભારત પર કેન્દ્રિત કરી શકાય છે.

ન્યુક્લિઅર પોલિસી

હવે સહુથી અગત્યની વાત ભારતની ન્યુક્લિઅર પોલિસીની. સામાન્ય માનવી એવું માનવા જરૃર પ્રેરાય કે નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વ હેઠળ કેન્દ્રમાં સરકારની રચના થશે તો મોદી પણ ઇન્દિરા ગાંધી અને વાજપેયીની જેમ પોખરણમાં પરમાણુ વિસ્ફોટ કરી ભારતની તાકાતનું પ્રદર્શન કરશે, પરંતુ તેમ કરવાથી દેશને કોઈ ફાયદો થતો નથી, કારણ કે વિશ્વને હવે ખબર જ છે કે ભારત એક ન્યુક્લિઅર પાવર ધરાવતો દેશ છે. જ્યારે જ્યારે ભારતે પરમાણુ ધડાકા કર્યા છે ત્યારે ત્યારે ભારતે અનેક આર્થિક પ્રતિબંધોનો સામનો કરવો પડયો છે. પરમાણુ પ્રયોગ કરવાથી ભારતની આર્થિક યાતનાઓ વધી શકે છે. ભારત અનેક પ્રકારની સહાય ગુમાવી શકે છે. ભારતની અગ્રતા યુદ્ધ નહીં પરંતુ ગરીબી સામેના યુદ્ધની છે. હા, એક વાત ચોક્કસ છે કે ભાજપે ‘ઈન્ડિપેન્ડેન્ટ સ્ટ્રેટેજિક ન્યુક્લિઅર પ્રોગ્રામ’ને અપડેટ કરવાનો ઈશારો કર્યાે છે. બની શકે કે, ન્યુક્લિઅર શસ્ત્રોનો ‘નો ફર્સ્ટ યુઝ’ સિદ્ધાંત હવે ત્યજી દેવો પડે. અત્યારે ભારત કે પાકિસ્તાને પહેલાં ન્યુક્લિઅર શસ્ત્રનો ઉપયોગ કરવો નહીં એવી સમજૂતી છે. મોદીના નેતૃત્વ હેઠળ આ બદલાવ આવે તેવી શક્યતા કેટલાક જોઈ રહ્યા છે. એ વાત ચોક્કસ છે કે નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં દિલ્હીમાં સરકાર રચાશે તો ભારતની ન્યુક્લિઅર પોલિસીમાં પણ ફેરફાર આવશે અને તેને સમયની માગ પ્રમાણે અપડેટ કરાશે. નરેન્દ્ર મોદીએ સ્પષ્ટતા કરી જ કે પાકીસ્તાન સાથે સંઘર્ષની નીતિ અખત્યાર કરવામાં આવશે નહીં પરંતું રાષ્ટ્રહીતને સૌથી વધુ અગ્રતા આપવામાં આવશે. અણુંધડાકો કર્યા વગર પણ લાલ આંખ રાખી શકાય છે અને તે તરકીબો મોદી સારી રીતે જાણે જ છે. પડોશી દેશો એ વાત ન ભુલે કે નરેન્દ્ર મોદી એક એક્ક્શન ઓરિએન્ટેડ લીડર છે

ચૂંટણી સમયે રાહુ કાળથી ડરતા દેશના રાજનેતાઓ

કભી કભી – દેવેન્દ્ર પટેલ

જયલલિથાએ તેમના બધા જ ઉમેદવારોને એક ચોક્કસ સમયે ઉમેદવારી ફોર્મ ભરાવ્યું

ભાજપના વડાપ્રધાનપદના ઉમેદવાર નરેન્દ્ર મોદીએ ૨૪મી એપ્રિલે વારાણસીથી ઉમેદવારીપત્ર ભર્યું. ઝોમની જન્મ તારીખ તા.૧૫ સપ્ટેમ્બર, ૧૯૫૦ છે. બપોરે ૧૨-૨૧ મિનિટે તેમનો જન્મ થયો હતો. ઝા. ૨૪મી એપ્રિલે ભદ્રાકાળ હોવાનું જ્યોતિષીઓએ શોધી કાઢયું હતું. ભદ્રાએ શનિદેવના બહેન છે અને સૂર્યદેવના પુત્રી છે. ભદ્રાના ૧૧ નામો છે. દેવતાઓ પણ ભદ્રાથી ગભરાય છે. રૃમ છતાં જ્યોતિષીઓ માને છે કે ભદ્રાનો અર્થ જ કલ્યાણ છે તેથી આ દિવસે કેટલીક પૂજાવિધિ કરાવ્યા બાદ ફોર્મ ભરવામાં વાંધો નથી એવો જ્યોતિષીઓનો મત હતો. કહેવાય છે કે ભદ્રાકાળની ઘડી વીતિ ગયા બાદ જ ફોર્મ ભરવામાં આવ્યું હતું.

ચૂંટણી સમયે રાહુ કાળથી ડરતા દેશના રાજનેતાઓ

૨૦૧૪ની લોકસભાની ચૂંટણીઓના કારણે માઈકવાળા, મંડપવાળા, ભાડાની જીપવાળા, પ્રિન્ટિંગ પ્રેસવાળા, એડ. કંપનીવાળા અને રેલીઓમાં લોકોને લાવવાવાળા કોન્ટ્રાક્ટરોને તો તડાકો છે જ પરંતુ જ્યોતિષીઓ અને તાંત્રિકોને પણ ભારે મોટી ઘરાકી નીકળી છે. ચૂંટણીનું ફોર્મ ભરતા પહેલાં લગભગ તમામ ઉમેદવારોને જ્યોતિષીઓ પાસે જઈ વિજય મુહૂર્તની જ ખોજ કરાવી છે. દ્ધાજરાત અને દેશના ઘણા દિગ્ગજનેતાઓને પોતાના પ્રાઈવેટ ફેમિલી ડોક્ટરની જેમ ફેમિલી એસ્ટ્રોલોજર અને પરિવારના ‘ગુરુ’ છે, તેમાં તાંત્રિક પણ ટ્વૈ શકે છે.

દક્ષિણ ભારતમાં

આ વખતે પહેલી જ વાર દેશભરમાં લોકસભાની ચૂંટણી દરમિયાન ભારે મતદાન થઈ રહ્યું છે. પરંતુ દક્ષિણના રાજ્યો આંધ્રપ્રદેશ,તેલંગાણા, તામિલનાડુ, કર્ણાટક અને કેરલમાં રાહુકાળમાં મોટાભાગના રાજનેતાઓ ફોર્મ ભરતા નથી, કારણ કે હિન્દુ શાસ્ત્રોમાં આ ઘડીને અશુભ દર્શાવવામાં આવી છે. દેશના બાકીના હિસ્સાની જેમ દક્ષિણ ભારતની રાજનીતિ શુકન, અપશુકન અને અંધ વિશ્વાસના સહારે ચાલે છે. રૃમ તો આખા દેશમાં મોટાભાગના હિન્દુઓ રાહુ કાળથી ડરતા હોય છે પરંતુ દક્ષિણ ભારતના રાજનેતાઓ આ સમયગાળામાં સહુથી વધુ સાવધાની રાખે છે. રૃ ડરના કારણે જ તામિલનાડુના મુખ્યમંત્રી જયલલિથાએ પુડુચેરીની એક સીટ સહિત પોતાના તમામ ૪૦ ઉમેદવારોને સૂચના આપી હતી કે તેઓ તા.૧લી એપ્રિલે બપોરે ૧૨-૪૦ થી ૩ વાગ્યાની વચ્ચે જ તેમના ઉમેદવારી પત્ર ભરે. રૃ સમયગાળાને જ્યોતિષીઓએ સહુથી વધુ શુભ માન્યો હતો. રૃડીએમટ્વૈ સુપ્રીમો તામિલનાડુની બધી જ ૪૦ બેઠકો જીતવા માંગે છે, જેથી તેઓ વડા પ્રધાનપદ માટે દાવો કરી શકે. રૃડીએમકેના બધા જ ૪૦ ઉમેદવારોએ એ સમયગાળા દરમિયાન જ ઉમેદવારીપત્રો ભર્યાં હતા. રૃ દિવસે માત્ર એડીએમકેના જ ઉમેદવારોએ જ નહીં પરંતુ ભાજપાની સહયોગી પાર્ટી એમડીએમકેના પ્રમુખ વાઈકોએ પણ બપોરે ૧-૪૦ વાગે પોતાનું ઉમેદવારીપત્ર ભર્યું હતું. વાઈકો આમ તો રેશનલ એટલે કે તર્કવાદી દ્રવિડ વિચારધારાના સમર્થક માનવામાં આવે છે પરંતુ તેમણે પણ શુભ ઘડી જોયા બાદ જ ફોર્મ ભર્યું. રૃલબત્ત, વાઈકો સાર્વજનિક ટ્વૈ આ વાત સ્વીકારશે નહીં. રૃ જ ટ્વૈ કેટલાક સપ્તાહ પૂર્વે આકરી ગરમીમાં ડીએમકેના સમર્થકોને તેમના નેતા સ્તાલિનને સાંભળવા એક કલાક કરતાં વધુ સમય ઈઙ્મતજાર કરવો પડયો, કારણ કે સ્તાલિન એ દિવસે ‘રાહુકાળ’થી બચવા માગતા હતા.

નંદન નિલેકણી

આ તો પારંપારિક નેતાઓની વાત થઈ પરંતુ નંદન નિલેકણી કે જેમણે મધ્યમ વર્ગની પૃષ્ઠભૂમીમાંથી બહાર નીકળીને સર્વશ્રેષ્ઠ કોલેજ અને યુનિર્વિસટીમાંથી ઉચ્ચ શિક્ષણ પ્રાપ્ત કર્યું છે અને અબજોપતિ બન્યા છે પરંતુ તેમને પણ જ્યોતિષીઓએ ફદ્બાવી દીધા. જ્યોતિષીઓએ નંદન નિલેકણીને એવી સલાહ આપી કે તેમણે શુક્રવારે બપોરે ૧૨-૨૬ વાગે જ પોતાનું ઉમેદવારીપત્ર ભરવું,કારણ કે આ જ સહુથી વધુ શુભ મુહૂર્ત છે. નિલેકાણી દક્ષિણ બેંગલુરૃની સંસદીય બેઠક પરથી ચૂંટણી લડી રહ્યા છે. રૃમણે ચૂંટણીના રિર્ટિંનગ ઓફિસરને બપોરના ૧૨-૧૫થી ૧૨-૪૫નો સમય અનામત કરાવ્યો હતો. પરંતુ એક અપક્ષ ઉમેદવાર એ પહેલાં એ જ સમયે ઘૂસી ગયો અને નિલેકણી બપોરે ૧૨-૩૫ વાગે જ પોતાનું ફોર્મ ભરી શક્યા. ઝો પછી નિલેકણીના સમર્થકોએ આરોપ મૂક્યો કે ભાજપાવાળાઓએ જ એ અપક્ષ ઉમેદવારને પ્લાન્ટ કર્યો છે.

હ્લાળો જાદુ

મેંગલોરના બાયોકેમિસ્ટ્રીના પ્રોફેસર નરેન્દ્ર નાયકે કર્ણાટકના એ વખતના મુખ્યમંત્રી યદુયરપ્પા પર એવો આરોપ મૂક્યો હતો કે,યદુયરપ્પા તેમની ખુરશી બચાવવા કાલા જાદુ અને તાંત્રિકોને શરણે ગયા હતા, પરંતુ એવો કોઈ જાદુ કામ આવ્યો ન હોતો અને યઢ્ઢુયરપ્પાએ સત્તા છોડવી પડી હતી. યદુયરપ્પા તેમની ખુરશી બચાવવા કેટલાંયે મંદિરોમાં જઈ માથું ટેકવી આવ્યા હતા. ઝોઓ જે મંદિરોમાં જતા હતા તે મંદિરો કેટલાંક તો સાવ નિર્જન જ હતા.

લાલુનો સ્વિમિંગ પૂલ

બિહારના ચર્ચાસ્પદ નેતા લાલુપ્રસાદ યાદવે તાજેતરમાં તેમના નિવાસસ્થાને એક સ્વિમિંગ પૂલ બનાવરાવ્યો હતો. ઝો પછી તેમના પક્ષમાં બળવો થયો. કોઈ જ્યોતિષીએ કહ્યું કે, આ સ્વિમિંગ પૂલ વાસ્તુશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ ખોટી દિશામાં છે, તેનું સ્થળાંતરણ કરી નાંખો. રૃ સ્વિમિંગ પૂલના કારણે જ પક્ષમાં બગાવત થઈ છે તે પછી લાલુએ એ સ્વિમિંગ પૂલમાં માટી ભરી તેન પૂરી દીધો. લાલુપ્રસાદનો એક અઘોરી જેવો ગુરુ પણ છે અને અવારનવાર આ સાધુ પાસે જઈ કેટલીક વિધિઓ કરાવે છે. જીલમાં જવું ના પડે તે માટે પણ તેઓ સાધુ પાસે ગયા હતા અને જેલમાંથી બહાર આવ્યા બાદ પણ આ અઘોરી જેવા સાધુ પાસે ગયા હતા. ગ્દવે પૂર્વ વડાપ્રધાન દેવેગૌડાની વાત. દેવેગૌડાએ દિલ્હીમાં તેમના નિવાસસ્થાનની બધી જ બારીઓ અને દરવાજાની દિશા બદલાવી નાંખી હતી કારણ કે જ્યોતિષીઓની એવી સલાહ હતી કે સત્તા ટકાવી રાખવા તમારે આમ કરવું પડશે પરંતુ દેવેગૌડાએ સત્તા છોડવી પડી અને સહુથી ઓછા સમય માટે વડાપ્રધાન તરીકે રહ્યા.

વસુંધરાનો ૧૩નો આંકડો

રાજસ્થાનના મુખ્યમંત્રી વસુંધરા રાજેએ ૧૩-૧૩ વાગેના એટલે કે ૧ વાગીને ૧૩ મિનિટે મુખ્યમંત્રીપદ તરીકે શપથ લીધા હતા તેમના ઘરનું સરનામું પણ ૧૩, સિવિલ લાઈન્સ છે. ન્ન્ કે મુખ્યમંત્રીના સત્તાવાર નિવાસસ્થાનનું સરનામું ૮, સિવિલ લાઈન્સ છે પરંતુ વસુંધરા રાજે ૧૩ નંબરનો બંગલો જ પસંદ કર્યો છે. ઝોમના પ્રારંભિક મંત્રીમંડળની સંખ્યા પણ ૧૩ હતી. રાજનેતાઓ ભલે અલગ અલગ વિચારધારા ધરાવતા હોય પરંતુ પોતાના ચૂંટણી અભિયાનની શરૃઆત તો કોઈને કોઈ ધર્મસ્થળ પર જઈ માથું ટેકવીને જ કરે છે. સોનિયા ગાંધી, તેમના પુત્ર રાહુલ ગાંધી અને નરેન્દ્ર મોદી પણ ઈન્દોર નજીક આવેલા એક પ્રાચીન ટ્વૈ મંદિરના મુખ્ય પૂજારી ઋષભ બાપજી મહારાજના આશીર્વાદ લેવા ગયા હોવાનું કહેવાય છે. મધ્યપ્રદેશની વિધાનસભાની ચૂંટણી પહેલા અને પછી શિવરાજસિંહ ચટ્વૈ પણ આ જ મંદિરમાં આશીર્વાદ લેવા ગયા હતા, મોહન ભાગવત પણ.

ભ્લડ ગ્રૂપ અને સત્તા

આઝાદી બાદ દેશની રાજનીતિમાં સહુથી વધુ નહેરુ- ગાંધી પરિવાર છવાયેલું રહ્યું. દિલ્હીની ગલિયારોમાં એક એવી માન્યતા પણ છે કે સત્તાનો લોહીના બ્લડ ગ્રૂપ સાથે નિકટનો સંબંધ છે. રૃખિલેશ યાદવ અને મુલાયમસિંહ બી પોઝિટિવ બ્લડ ગ્રૂપ ધરાવે છે,અને તે બંને ઉત્તરપ્રદેશના મુખ્યમંત્રી બન્યા. નહેરુ પરિવારમાં ઈન્દિરા ગાંધી અને રાજીવ ગાંધી પરિવારનું બ્લડ ગ્રૂપ ઓ નેગેટિવ હતું અને તે બંને દેશના વડાપ્રધાન બન્યા. ઁહુલ ગાંધી અને તેમની મટ્વૈ સોનિયા ગાંધીનું બ્લડ ગ્રૂપ ઓ પોઝિટિવ છે. સંજોગોના કારણે બંને આજ સુધી વડાપ્રધાન બની શક્યાં નથી. સોનિયા ગાંધી માટે તેમનું વિદેશી મૂળ નેગેટિવ ફેક્ટર બન્યું અને તેઓ વડાપ્રધાન ના બની શક્યાં. રૃ જ ટ્વૈ રાહુલ ગાંધી સરકાર વિરોધી લહેરનો સામનો કરી રહ્યા છે. પરંતુ રાહુલની બહેન પ્રિયંકા ગાંધીનું બ્લડ ગ્રૂપ ઓ નેગેટિવ છે જે ઈન્દિરા ગાંધીનું હતું, તો ભવિષ્યમાં શું પ્રિયંકા ગાંધી એક દિવસ વડાપ્રધાન બનશે ?

–          દેવેન્દ્ર પટેલ

ભાષણો, ગાળાગાળી, પૈસાની રેલમછેલથી ભરપૂર ચૂંટણી !

ભૂખમરાથી ત્રસ્ત ગરીબ દેશમાં નેતાઓની ફાઈવ સ્ટાર લક્ઝરીથી ભરેલી આ છે ચૂંટણી

૨૦૧૪ની લોકસભાની ચૂંટણી ભારતના લોકતાંત્રિક ઇતિહાસની સહુથી ખર્ચાળ ચૂંટણી તરીકે ઓળખાશે. ભાષણોની બાબતમાં અત્યંત નિમ્ન સ્તરની ચૂંટણી તરીકે પણ ઓળખાશે. ગાળાગાળી અને ઝેર ઓક્તા આવા ભાષણો અગાઉ કદી સાંભળવા મળ્યા નથી.

ભાષણો, ગાળાગાળી, પૈસાની રેલમછેલથી ભરપૂર ચૂંટણી !

રાષ્ટ્રીય મુદ્દાઓને બદલે વ્યક્તિગત આક્ષેપો જ આ ચૂંટણીના ભાષણોમાં પ્રભાવી રહ્યા. ચૂંટણીપંચ દ્વારા ખર્ચાનારી રકમ કરતાં દેશની વિવિધ પોલિટિકલ પાર્ટીઓ અને ઉમેદવારો તરફથી ખર્ચાઈ રહેલી રકમ હજારો કરોડની થવા પામે છે. જે દેશની ૪૦ કરોડની પ્રજા ગરીબની રેખા હેઠળ આવતી હોય તે દેશની રાજકીય પાર્ટીઓ અને તેમના ઉમેદવારોને હજારો કરોડ આપે છે કોણ? શું આ ચૂંટણીઓ દેશના મુઠ્ઠીભર ઉદ્યોગપતિઓ લડી રહ્યા છે? મોટા ભાગના ઉમેદવારો પૂંજીપતિઓના જ પ્રતિનિધિઓ છે? શું દેશના કોર્પોરેટ વર્લ્ડે ૨૦૧૪ની ચૂંટણીઓમાં રાજકીય પક્ષોને પૈસા આપી એક પ્રકારનું મૂડીરોકાણ જ કર્યું છે? કોઈ પણ પક્ષની સરકાર રચાય તે પછી સત્તાધારી પક્ષ પાસેથી દેશની પ્રાકૃતિક સંપદાને લૂંટવાના પરવાના લેવાના છે? રાજકીય પક્ષોને આપેલાં અબજોનાં નાણાંનો બદલો તેઓ વીજળી, પેટ્રોલ, ગેસ અને ડીઝલનો ભાવવધારો કરાવી વસૂલ કરવાના છે?

રૃ.૪૦થી ૫૦ કરોડ જોઈએ

વિશ્વના સહુથી મોટા લોકતંત્રના ચૂંટણી મહાપર્વ દરમિયાન ચૂંટણી પંચે પ્રત્યેક ઉમેદવાર દીઠ વધુમાં વધુ રૃ. ૭૦ લાખના ખર્ચની મર્યાદા બાંધી છે, પરંતુ મોટાભાગના ઉમેદવારો ચૂંટણી પંચની આ આચારસંહિતાની હાંસી ઉડાવી કરોડોનું ખર્ચ કરી રહી છે. આજે અમદાવાદની આસપાસ વિધાનસભાની ચૂંટણી લડવી હોય તો પણ રૃ. ૫ કરોડ ખર્ચવા પડે છે જ્યારે આ તો લોકસભાની ચૂંટણી છે. તેમાં ઉમેદવારે ૧૫થી ૧૮ લાખ મતદારો સુધી પહોંચવાનું હોય છે. કાગળ પર જે ચૂંટણી ખર્ચ દર્શાવવામાં આવે છે તે તો ચૂંટણી પંચની આંખમાં ધૂળ નાંખવા જેવી વાત હોય છે. દેશના બિહાર, ઉત્તરપ્રદેશ, ઓરિસ્સા અને ઝારખંડ જેવા વિસ્તારોમાં ગરીબ આદિવાસીઓ ક્યાં તો એક જ ટંક જમે છે અથવા તો કીડા-મંકોડા ખાઈ પેટ ભરે છે તે દેશના તમામ મુખ્ય આઠ રાષ્ટ્રીય પક્ષોના નેતાઓ લકઝુરિયસ પ્રાઈવેટ જેટમાં ઊડી લોકોને સંબોધવા જાય છે. જે દેશના સેંકડો ખેડૂતો આપઘાત કરે છે તે દેશના નેતાઓ દિવસે ભાષણો કરી રાત્રે ફાઈવસ્ટાર હોટેલ્સ જેવા લકઝુરિયસ બંગલાના વાતાનુકૂલિત શયનખંડમાં પોઢી જાય છે. ગામડાંઓમાં લોકોને સાયકલ કે સ્કૂટરનાં ફાફાં છે ત્યારે મહિનાથી નેતાઓ પ્રાઈવેટ વિમાનો અને હેલિકોપ્ટર્સમાં જ ઊડે છે. પ્રત્યેક રેલી પાછળ ૧૦થી ૨૦ કરોડ રૃપિયાનું ખર્ચ થાય છે. લોકો હવે સ્વયંભૂ આવતા નથી, લાવવા પડે છે. તેમને લાવવા ભાડાનાં હજારો વાહનો મૂકવાં પડે છે. તેમને મિનરલ વોટર અને નાસ્તાનાં પેકેટ આપવાં પડે છે. દિલ્હીમાં તો રેલીમાં આવતા માણસોને વ્યક્તિદીઠ ૧૦૦થી ૫૦૦ રૃપિયાની રકમ ચૂકવવી પડે છે. ઈલેક્ટ્રોનિક્સ ચેનલ્સ અને પ્રીન્ટ મીડિયામાં વિજ્ઞાપનો આપવાં પડે છે. દેશમાં લાખો પોસ્ટર્સ લગાડવાં પડે છે. પ્રચાર અભિયાનનો ખર્ચો અબજોમાં છે. કેટલીક બેઠક પર લોકસભાની ચૂંટણી લડવી હોય તો રૃ.૨૦થી ૨૫ કરોડ ખર્ચવા પડે છે.હાઈપ્રોફાઈલ બેઠક પર રૃ.૪૦થી ૫૦ કરોડ ખર્ચવા પડે છે.

લોકો લાવવા પડે છે

રેલીઓમાં લોકો હવે જમીન પર બેસવાની ના કહે છે તેથી તેમના માટે હજારો ખુરશીઓ લાવવી પડે છે.રાષ્ટ્રીય સ્તરના નેતાની જનસભા કરવી હોય તો મંડપ અને બેઠક વ્યવસ્થાનું બિલ રૃ.૨૦ લાખ આવે છે. ગામડાંમાં નાની સભા ગોઠવવી હોય તો સાઉન્ડ સિસ્ટમવાળો રૃ.૪૦૦૦ લે છે. લાઈટ અને જનરેટરનો ચાર્જ રૃ. ૫૦૦૦ છે એથી મોટી રેલીના મંડપનું ખર્ચ રૃ.૧૫ લાખ કરતાં વધુ આવે છે. ખુરશીવાળો એક ખુરશી દીઠ રૃ. ૧૦નું ભાડું લે છે. વેલ્વેટ રબર ફોર્મવાળી પ્રત્યેક ખુરશીનું ભાડું રૃ.૨૦ છે. એરકૂલરનું ભાડું રૃ.૪૦૦. મોટી રેલીમાં ૪૦થી ૫૦ એરકૂલર મૂકવાં પડે છે. મિનરલ વોટરવાળો એક બોટલના રૃ.૧૦ લે છે. નાની બોટલ હોય તો રૃ.૫ લે છે. મોટી રેલીમાં એક વ્યક્તિદીઠ ફૂડપેકેટનો ભાવ રૃ. ૯૦ છે. કાર્યકર્તાઓને અપાતું રોજની ટેક્સી કે જીપનું ભાડું ૨૦૦૦,આવી સેંકડો જીપો મૂકવી પડે છે. ર્હોિડગ્સ લગાડવામાં આવે તો દોઢ લાખનું ખર્ચ થાય છે.

કાર્યકારો પૈસા માંગે છે

દરેક મતવિસ્તારમાં ૪૦થી ૫૦ કાર્યકર્તાઓ એવા હોય છે કે જેમને જીપ અને રોજના ડીઝલના ખર્ચ પેટે રૃ. ૨૦૦૦ આપવા પડે છે. દરેક કાર્યકર્તાએ પરચૂરણ ખર્ચ પેટે રૃ. ૨૦થી ૨૫ હજારની રકમ અગાઉથી આપી દેવી પડે છે. કાર્યકર્તા આ રકમ ઘરમાં જ લઈ જવાનો હોય છે એ વાતની ખબર ઉમેદવારને હોય છે જ પરંતુ આ એક અનિવાર્ય અનિષ્ટ છે. વળી હવે એક નવો ટ્રેન્ડ શરૃ થયો છે. કેટલીક વાર મતદારો પોતાની વિચારધારાવાળા પક્ષના ઉમેદવારને મત આપવા માટે મતદાન મથક સુધી જવાના પૈસા માંગે છે. એક ઘરમાં પાંચ મતદારો હોય તો ૫૦૦ની નોટ આપવી પડે છે. પાંચ હજાર લોકોને મતદાન કરાવવા માટે પાંચ લાખની રકમ ખર્ચવી પડે છે. દારૃ અને અફીણને ચૂંટણી સાથે પુરાણો નાતો છે. ચૂંટણી પર્વ કેટલાંક લોકો માટે જલસો થઈ જાય છે. ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં કેટલાંયે લોકોને દારૃ આપ્યા સિવાય પ્રવૃત્તિ કરી શકતા નથી. ગ્રામ્ય વિસ્તારોના કેટલાંક લોકો હવે ‘ઈંગ્લિશ’માંગે છે. દિલ્હી જેવાં શહેરોની બહારની વસ્તીની કોલોનીઓમાં ‘લાલપરી’નું ચોરીછૂપીથી વિતરણ થાય છે.

મંદિરો માટે દાન

ચાલો, આ તો શરાબ અને ડાન્સની વાત થઈ, પરંતુ ગુજરાત જેવાં રાજ્યમાં કેટલાંયે એવાં ગામડાં છે કે જ્યાં મંદિર કે દહેરું બાંધવા જે તે જ્ઞાતિ કે સમાજને દાનની રકમ જાહેર કરવાય છે અથવા તો રોકડ રકમ આપી દેવી પડે છે. એના બદલામાં જે તે ગામના લોકો કે સમાજ તે ઉમેદવારને મત આપવાની બાંહેધરી આપે છે. આ બધું ચૂંટણી પંચ કદી નિહાળી કે પકડી શકતું નથી. ઉમેદવારો ચૂંટણીપંચને જે હિસાબ આપે છે તે તો માત્ર આંકડાની કારીગરી જ હોય છે આંકડાની આ કલાબાજીના થોડાક નમૂના આ રહ્યા. ૨૦૦૯ની લોકસભાની ચૂંટણીમાં રૃ.૧ કરોડ ૬ લાખ ૬૫ હજારના ચૂંટણી ખર્ચ (બતાવેલા)માં ચૂંટાયેલા દિલ્હીના સાત લોકસભા સાંસદે આ પ્રમાણે હિસાબ બતાવ્યો હતો.

– ઉત્તર પશ્ચિમી દિલ્હીનાં સાંસદ કૃષ્ણા તીરથનો ખર્ચ રૃ.૬ લાખ ૮૦ હજાર.

– નવી દિલ્હીના સાંસદ અજય માકનનો ખર્ચ રૃ.૨૦ લાખ ૮૮ હજાર.

– પૂર્વી દિલ્હીથી ચૂંટાયેલા સાંસદ સંદીપ દીક્ષિતનો ખર્ચ રૃ.૧૪ લાખ ૯૭ હજાર.

– ચાંદની ચોકથી ચૂંટાયેલા કપિલ સિબ્બલનો ખર્ચ રૃ.૧૨ લાખ ૧૭ હજાર.

– પશ્ચિમી દિલ્હીથી ચૂંટાયેલા મહાબત મિશ્રાનો ખર્ચ રૃ.૧૮ લાખ.

– દક્ષિણી દિલ્હીથી ચૂંટાયેલા રમેશ કુમારનો ચૂંટણી ખર્ચ રૃ. ૧૮ લાખ ૯૩ હજાર.

– ઉત્તર પૂર્વ જેપીનાં ખર્ચ રૃ.૧૫ લાખ.

બોલો, છેને આંકડાની કમાલ? રૃ.૧૫ લાખમાં તો હવે સરપંચની ચૂંટણી પણ જીતી શકાતી નથી સાહેબ! સારું છે કે આજે ગાંધીજી હયાત નથી. બાકી, આજની લક્ઝુરિયસ ચૂંટણી, આજના નેતાઓ, આજનાં ભાષણો અને કૌભાંડો જોઈને ભડકી જ જાત. દેશના કરોડો લોકો છાપરું શોધે છે ત્યારે ચૂંટણીમાં ઠાલાં વચનો આપતા કેટલાંક નેતાઓની તો લાઈફસ્ટાઈલ જ ફાઈવસ્ટાર કલ્ચર જેવી છે. 

Powered by WordPress & Theme by Anders Norén