જાહેર રસ્તાઓ પર રોંગ સાઈડમાં વાહનો ચલાવનારને પકડવામાં પોલીસને રસ નથી

બીઆરટીએસએ પ્રશ્ન હળવો કરવાના બદલે વધુ ગૂંચવ્યો

અમદાવાદ, વડોદરા, સુરત અને રાજકોટ જેવા મોટા શહેરોમાંથી માંડીને નાના ઉપનગરો હવે ટ્રાફિક અરાજક્તાનો ભોગ બન્યા છે ત્યારે આવનારા દિવસોમાં એ અંધાધૂંધી પરાકાષ્ટાએ પહોંચશે એવા એંધાણ છે. ટ્રાફિકની ગંભીર બની રહેલી સમસ્યાનો ઉકેલ લાવવા પ્રશાસન અને લોકોએ ચૂંટેલા પ્રતિનિધિઓનો કોઈ જ ઈરાદો નથી.

પોલીસ શું કરે છે?

ટ્રાફિકનું નિયમન કરવું એ પોલીસની કામગીરી છે પરંતુ સાથે એ પણ નોંધવું જોઈએ કે, યુરોપ- અમેરિકાથી માંડીને સિંગાપોર જેવા દેશોમાં રસ્તા પર ક્યાંય પણ પોલીસ દેખાતી નથી છતાં લોકો શિસ્તબદ્ધ રીતે અને કાનૂનને માન આપીને જ વાહનો ચલાવે છે, અને કોઈ ટ્રાફિક સિગ્નલનો કે સ્પીડ મર્યાદાનો ભંગ કરે તો તે પકડાઈ જાય છે. એ દેશોમાં વાહનચાલકોને પોલીસને જોયા વિના પોલીસનો ડર રહે છે. જ્યારે ભારતમાં ટ્રાફિક પોલીસ કોઈ વાહનચાલકને પકડે તો તે ત્રણ વિકલ્પ અપનાવે છે. (૧) લાંચ આપીને છુટવા પ્રયાસ કરે છે. (૨) પોલીસ સાથે ઝઘડામાં ઊતરે છે (૩) પોલીસની બદલી કરી નંખાવવાની ધમકી આપે છે. બહુ ઓછા લોકો દંડ ભરવાનું પસંદ કરે છે. વિશ્વના મોટાભાગના દેશોમાં ત્રણથી વધુ વાર ટ્રાફિક નિયમનનો ભંગ કરતાં વાહનચાલક પકડાય તો તેનું ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ રદ થઈ જાય છે અને એક વાર ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ રદ થઈ જાય તે પછી તે વાહન ચલાવે તો જેલની સજા છે. આ દેશમાં પોલીસ અને ટ્રાફિક નિયમનનો ભંગ કરતા લોકો વચ્ચે સમજૂતી થઈ જતાં વાહનચાલકો વધુ બેફામ બન્યા છે. બીજી બાજુ ટ્રાફિક પોલીસ રુશ્વત લઈ ગુનેગારોને આસાનીથી જવા દે છે. ઘણીવાર મુખ્ય ક્રોસ રોડ પર ટ્રાફિક જામ થયો હોય તો તેનું નિયમન કરવાના બદલે ટ્રાફિક પોલીસ કોઈ ટ્રક- ટેમ્પાવાળાને પકડીને કાંઈક ગોઠવણ કરતી હોય તેમ જણાય છે. જાહેર રસ્તાઓ પર મોટા સર્કલ પર ટ્રાફિક કામ કરતી જણાય છે પરંતુ નાના સેંકડો સર્કલ્સ પર પોલીસ ના હોવાને કારણે ભારે અંધાધૂંધી સર્જાય છે. સેંકડો વાહનો ટ્રાફિક જામનો ભોગ બને છે અને ટ્રાફિક પોલીસના અભાવે વાહનચાલકો પોતે જ પોતાનું વાહન બાજુ પર મૂકી ટ્રાફિક નિયમન કરાવવા પ્રયાસ કરે છે.

પોલીસની સંખ્યા

અમદાવાદ જેવા શહેરને લાગેવળગે છે ત્યાં સુધી કુલ ૩૨૬ જેટલા ટ્રાફિક પોઈન્ટસ છે. ટ્રાફિક મેનેજમેન્ટ માટે ૬૭૦નો સ્ટાફ ઉપલબ્ધ હોય છે. ટોટલ સ્ટાફ ૯૨૦નો છે. તેમાંથી ૩૦ને રજા હોય છે જ્યારે ૧૬૦ જેટલો સ્ટાફ ઓફિસ કાર્યમાં વ્યસ્ત હોય છે. આ સ્ટાફ પ્રમાણમાં ઓછો છે. જે સારું છે તે પણ કુશળ નથી. એમાંયે જ્યારે વીવીઆઈપી પસાર થવાના હોય તો તે રૂટ પર ૬૭૦ના કુલ સ્ટાફમાંથી ૫૦૦નો સ્ટાફ તે તે રૂટના મેનેજમેન્ટ માટે જ ગોઠવી દેવાય છે. બાકીના રસ્તાઓ પર પોલીસ ના દેખાતા વાહનચાલકો છડેચોક ટ્રાફિક નિયમનનો ભંગ કરી દરેક ચાર રસ્તાઓ પર ટ્રાફિક જામ સર્જી દે છે. કોઈ પણ શહેરમાં વીવીઆઈપીઓની અવરજવર સામાન્ય માનવીને પારાવાર મુશ્કેલીમાં મૂકી દે છે. ઘણા લોકોનો અનુભવ છે કે આંબાવાડીથી નહેરુનગર ચાર રસ્તા સુધીનો રસ્તો સામાન્ય રીતે ૧૫ મિનિટમાં કાપી શકાય છે પરંતુ ટ્રાફિક જામના કારણે એ જ રસ્તો કાપતાં ઘણીવાર એક કલાક લાગે છે. શહેરમાં થલતેજ પાસે અંડરબ્રિજ બનાવ્યો છે પરંતુ થલતેજ ચાર રસ્તા પર રોજ હજારો વાહનો અરાજક્તાભરી પરિસ્થિતિમાં જ ડ્રાઈવિંગ રોડથી થલતેજ ગામમાં પ્રવેશી શકે છે. પકવાન ચાર રસ્તાએ વાહનચાલકો માટે મોટામાં મોટો માથાનો દુઃખાવો છે. પૂર્વ અમદાવાદ કરતાં પશ્ચિમ અમદાવાદમાં ટ્રાફિક જામની સમસ્યા વધુ છે કારણ કે પશ્ચિમ અમદાવાદમાં મોટરકારોની સંખ્યા પણ વધુ છે.

ઝીબ્રા કોસિંગ અર્થહીન

અમદાવાદમાં બીઆરટીએસ રૂટ બકવાસ છે. આ રૂટે રસ્તા સાંકડા કરી નાંખી રુટીન ટ્રાફિક માટે મુશ્કેલીઓ સર્જી દીધી છે. બીઆરટીએસનું આયોજન કરનારા તેમની ભૂલ સ્વીકારવા તૈયાર નથી. ચાર રસ્તાઓના હેવી ટ્રાફિક વચ્ચે રાહદારીઓ સલામતીપૂર્વક રસ્તો ક્રોસ કરી શકે તે માટે ટ્રાફિક પોલીસે ઝીબ્રા કોસિંગ તો દોર્યા છે પરંતુ શહેરમાં એક પણ ચાર રસ્તા પર રાહદારીને રસ્તો ક્રોસ કરવા માટે ઝીબ્રા કોસિંગનો અમલ કરવાની કોઈ જ વ્યવસ્થા નથી. નથી તો ટ્રાફિક સિગ્નલમાં વ્યવસ્થા કે નથી કોઈ પોલીસ રાહદારીને પસાર થવા વાહનો રોકતી. રાહદારીઓને ભગવાન ભરોસે છોડી દેવામાં આવે છે. ઝીબ્રા કોસિંગ એ રાહદારીઓની મજાક સમાન છે.

ટ્રાફિક સેન્સ

ટ્રાફિકની અરાજક્તા માટે માત્ર પ્રશાસન કે ટ્રાફિક પોલીસ જ જવાબદાર નથી. લોકો ખુદ જવાબદાર છે. મોંઘીદાટ મોટરકારો વાપરતા ધનવાનોના નબીરાઓ સૌથી વધુ બેફામ વાહન ચલાવતા જણાય છે. કેટલાક નબીરાઓ તો ટ્રાફિક નિયમનનો ભંગ કરવામાં ગૌરવ અનુભવે છે. કેટલાક કાન ફાડી નાંખે તેવો ધ્વનિ ફેલાવતી મોટરસાઈકલો દોડાવી અન્યને પ્રભાવીત કરવા કોશિશ કરે છે.સેટેલાઈટ અને ડ્રાઈવિંગ જેવા રોડ પરથી વળવા ટ્રાફિક સર્કલ સુધી જવું ના પડે તે માટે વાહનચાલકો ખુલ્લેઆમ રોંગ સાઈડ મોટરો અને બાઈક ચલાવતા જણાય છે. તેમને પકડવા કે દંડવા પૂરતી પોલીસ નથી અને જે છે તે ગમે તે કારણસર કાનૂન ભંગ કરનારાઓને રોકતી નથી. આશ્ચર્યની વાત એ છે કે અમદાવાદનો પશ્ચિમ વિસ્તાર ભણેલા ગણેલા લોકોનો વિસ્તાર છે અને આવા શિક્ષિત વિસ્તારમાં શિક્ષિતો જ સૌથી વધુ ટ્રાફિક નિયમોનો ભંગ કરે છે. ખરી વાત એ છે કે, સ્કૂલમાં ભણતા બાળકોને જ બચપણથી ટ્રાફિકના નિયમોનું જ્ઞાન આપી ટ્રાફિક સેન્સ અંગે જાગૃતિ આણવી જોઈએ. જો કે કેટલીક શાળામાં કેટલાંક બાળકો લાઈસન્સ વગર જ એક્ટિવા જેવા વાહનો લઈને સ્કૂલમાં આવતાં જણાય છે. કેટલીક સ્કૂલોએ આ સામે કડક કદમ ઉઠાવ્યા છે પરંતુ લાઈસન્સ વગર જ બાળકને એક્ટિવા જેવા વાહનો સોંપી દેનાર માતા-પિતા પણ એટલાં જ જવાબદાર છે. લાઈસન્સ વગર સ્કૂટર લઈને આવતાં બાળકોના વાલીઓ સામે પગલાં લેવાવા જોઈએ.

પાર્કિંગ નહીં તો કાર નહીં

શહેરમાં રોજેરોજ નવી મોટરકારો ખરીદવામાં આવે છે. એક સૂચન એવું પણ છે કે જેમના ઘેર પાર્કિંગની વ્યવસ્થા નથી તેમની કારનું રજિસ્ટ્રેશન થવું ના જોઈએ કારણ કે તેઓ કાર ખરીદીને જાહેર રસ્તાઓ પર કાર મૂકી દે છે અને રસ્તા પર પાર્ક કરાતી મોટરકારોને લીધે રસ્તા પર એક પ્રકારનું દબાણ થાય છે. કાર ખરીદો છો તો કાર મૂકવાની જગા પણ તેમની પોતાની હોવી જોઈએ. આઝાદી પહેલાં અમદાવાદમાં મોટરકારો આવી તે પહેલા ધનવાનો ઘોડાવાળી ભવ્ય બગીઓ વાપરતા હતા. પહેલાં શહેરમાં નદીપાર કોઈ રહેતું નહોતું. ધનવાનો પોળોમાં જ રહેતા હતા. પોળોમાં તેમની ભવ્ય હવેલીઓ હતી અને તેઓ તેમની બગીઓ પોળોમાં જ પાર્ક કરાવતા હતા. આ કારણે સામાન્ય લોકોને અડચણો પડવા લાગી. સરદાર સાહેબ અમદાવાદ શહેરના મ્યુનિસિપલ પ્રમુખ થયા તે પછી તેમના ધ્યાનમાં આ વાત આવી અને ધનવાનોને તેમની બગીઓ પોળની બહાર કાઢવા ફરજ પાડી હતી. એ દૃષ્ટિએ જેમની પાસે પાર્કિંગની સુવિધા નથી તેમને ઘેર આવીને જાહેર રસ્તાઓ પર ગાડીઓ મૂકી રોડ સાંકડા કરવાનો કોઈ અધિકાર નથી.

આર.ટી.ઓ.ની કામગીરી

ભારતમાં જેટલી આસાનીથી ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ મળે છે એટલી આસાનીથી દુનિયાના કોઈ પણ દેશમાં લાઈસન્સ મળતું નહીં હોય. અમેરિકા જેવા દેશોમાં ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ માટે કડક ટેસ્ટ હોય છે. જેઓમાં લાયકાત નથી હોતી તેમને નાપાસ કરવામાં આવે છે અને જેને જે દિવસે ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ મળે તે દિવસે લાઈસન્સ મેળવનાર વ્યક્તિ તેની ખુશીમાં પાર્ટી આપે છે. ભારતમાં તો આર.ટી.ઓે. કચેરીઓની બહાર જ દલાલોનો અડ્ડો જણાય છે. એક જમાનામાં તો ઘેર બેઠાં લાઈસન્સ આવી જતું. જોકે હવે સાવ એવું નથી. આર.ટી.ઓ. અને ટ્રાફિક પોલીસનો ભ્રષ્ટાચાર પણ ટ્રાફિકની સમસ્યા અને અકસ્માતો માટે જવાબદાર છે.

ઓવરબ્રિજની જરૂર

આ સિવાય અમદાવાદ, વડોદરા, સુરત અને રાજકોટ જેવાં શહેરોમાં જેટલા ઓવરબ્રિજ હોવા જોઈએે એટલા નથી. અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનની બેવકૂફીના કારણે ૧૩૨ ફૂટના રિંગ રોડ પર પૂર્વ- પશ્ચિમ ઓવરબ્રિજ હોવા જોઈએ એના બદલે ઉત્તર- દક્ષિણ ઓવરબ્રિજ બનાવી કરોડો રૂપિયાનું આંધણ કરી દીધું છે. અમદાવાદ શહેરમાં વાહનોની સૌથી વધુ અવરજવર પૂર્વ- પશ્ચિમ છે એ વાતનો ખ્યાલ નગર આયોજકોને રાખ્યો નથી. અમદાવાદમાં શીલજ પાસે એક રેલવે ક્રોસિંગ છે. ૨૪ કલાકમાં ૧૦૦ જેટલી ટ્રેનો પસાર થાય છે પણ નથી તો ઓવરબ્રિજ બનતો કે નથી તો અંડરબ્રિજ.

હાઈવે પર જામ

માત્ર શહેરના રાજમાર્ગો પર જ નહીં પરંતુ અમદાવાદ- મુંબઈ, અમદાવાદ- આબુરોડ, અમદાવાદ- ઉદયપુરના હાઈવે પર પણ ટ્રાફિક જામ થાય છે. ભરૂચ- અંકલેશ્વર પાસે નર્મદાના બ્રિજ પર ટ્રાફિક જામ થતાં પાંચ પાંચ કિલોમીટર વાહનોની લાઈનો લાગે છે. કલાકો સુધી વાહનોએ ઊભા રહેવું પડે છે. પાંચ કલાક સુધી ફસાઈ જતી મોટરકારોમાં મહિલાઓ અને બાળકો પણ હોય છે અને રસ્તા પર નેચરલ કોલ્સ માટે જઈ ના શક્તાં તેઓ પારાવાર વેદના અનુભવે છે. આજથી ૧૩૮ વર્ષ પહેલાં અંગ્રેજોએ નર્મદા પર ગોલ્ડન બ્રિજ બાંધ્યો હતો. આજના ટ્રાફિકને પહોંચી વળવાનું વર્ષોથી કોઈ આયોજન થયું નથી. એજ રીતે ધનસુરા, દહેગામ, બાયડ જેવા અનેક નાનકડો નગરો ગામ વચ્ચેથી પસાર થતા રસ્તાઓ પર હેવી ટ્રાફિકના કારણે ત્રાહિમામ્ છે. આવા ૫૦થી વધુ નાના નગરોમાં હાઈવેના ટ્રાફિકને ડાયવર્ટ કરવા બાયપાસ રસ્તો જરૂરી છે. અમદાવાદ, વડોદરા, સુરત અને રાજકોટ જેવા શહેરોમાં પ્રત્યેક શહેરમાં કમસે કમ ૫૦ ઓવરબ્રિજની જરૂર છે. સ્માર્ટસિટી જ્યારે બનાવવા હોય ત્યારે બનાવજો પણ અત્યારે જે શહેરો છે તેમના રહેવા અને હરવા-ફરવા લાયક તો બનાવો ?

પણ આ કોણ કરશે ? ભગવાન જાણે.