કોઇની નજર દિલ્હીની એક વેરાન સડક પર નાંખેલા કચરાના ઢગલા પર પડી.

કચરામાં એક નવજાત શિશુ પડયું હતું. એ બાળકી હતી. આ બાળકીને ઉઠાવી મિશનરી ઓફ ચેરિટીને સોંપી દીધી. બાળકી મોટી થઇ તો ખબર પડી કે તે મંદબુદ્ધિની છે. થોડા સમય બાદ બાળકીને પંજાબની એક મંદબુદ્ધિના બાળકોની સ્કૂલમાં સંસ્થામાં દાખલ કરવામાં આવી. તેની રહેવાની વ્યવસ્થા એક સ્ત્રી સંસ્થામાં દાખલ કરવામાં આવી.

એ બાળકી મોટી થઇ. એને પ્રિયા નામ આપવામાં આવ્યું. સમય વહેતો ગયો. તે હવે ૨૧ વર્ષની થઇ ગઇ હતી. પ્રિયાને એક મેન્ટલી રિટાર્ડેડ સેન્ટરમાં રાખવામાં આવી હતી. હવે તે વયસ્ક હતી. મે ૨૦૦૯ના રોજ પ્રિયાના પેટમાં દર્દ થવા લાગ્યું. તે ઊલટીઓ કરવા લાગી. ડોકટરોએ નિદાન કર્યું કે, મંદબુદ્ધિની યુવતી પ્રિયા પ્રેગ્નન્ટ છે. સંચાલકો માટે મુશ્કેલીઓ હતી કે પ્રિયા બહાર જતી જ નહોતી તો તે કોનાથી ગર્ભવતી બની?

આ બાબતની જાણ પોલીસને કરવામાં આવી. પોલીસની તપાસમાં પ્રિયા સાથે કુકર્મ કરનાર વ્યક્તિ તરીકે ભૂપેન્દ્રનું નામ બહાર આવ્યું. ભૂપેન્દ્ર એ સ્ત્રી સંસ્થાનો કર્મચારી હતો. પ્રિયા જ્યારે નારી સંસ્થામાં હતી ત્યારે તે તેની પર અત્યાચાર કરતો હતો. ભૂપેન્દ્રની ધરપકડ કરવામાં આવી પરંતુ આ તરફ પ્રિયાનો મામલો બેહદ નાજુક હતો. એક તો પ્રિયા મંદબુદ્ધિની હતી. ગર્ભ રહ્યાને ઘણો સમય વીતી ગયો હોઇ ગર્ભપાત કરાવવામાં જોખમ હતું. બીજી બાજુ તે જો બાળકને જન્મ આપે તો પણ પોતે મંદબુદ્ધિની હોઇ બાળકને સાચવી શકશે કે કેમ તે એક પ્રશ્ન હતો. પ્રિયાનો મનોવૈજ્ઞાાનિકો દ્વારા આઇક્યૂ ટેસ્ટ કરાવવામાં આવ્યો. તે માનસિક-બૌદ્ધિક વય માંડ ૮ થી ૧૦ વર્ષની હતી, જ્યારે તેની શારીરિક વય ૨૧ વર્ષની હતી. એ જ રીતે પ્રિયાની અનુમતિ વગર ગર્ભપાત કરાવી શકાય નહીં. આ કારણે પ્રશાસને પંજાબ હાઇકોર્ટનું માર્ગદર્શન માંગ્યું. હાઇકોર્ટે પ્રિયાના આઇક્યૂ લેવલ અને બીજા તમામ મુદ્દાઓને ધ્યાનમાં લઇને જણાવ્યું કે, “પ્રિયા એક મંદબુદ્ધિની યુવતી છે અને તે જો બાળકને જન્મ આપશે તો એ બાબત ના તો બાળકના હિતમાં હશે અને ના તો એની માતાના હિતમાં. વળી પ્રિયાનો ગર્ભ વૈવાહિક બંધનથી નહી પરંતુ કુકર્મના કારણે બંધાયો છે. આ સંજોગોમાં પ્રિયા બાળકને જન્મ આપશે તો પાછળથી આ મામલો બાળક અને મા બેઉ માટે અભિશાપ બની જશે. તેથી પ્રિયાને ગર્ભપાતની અનુમતિ આપવામાં આવે છે.”

પંજાબ હાઇકોર્ટની આ અનુમતિ બાદ એક નવો વિવાદ સર્જાયો. હાઇકોર્ટના આ ફેંસલા વિરુદ્ધ એક જાગૃત નાગરિક સુચિત્રા શ્રીવાસ્તવે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી કરી. તેમાં એમ જણાવવામાં આવ્યું કે, “અદાલત એક માસુમને દુનિયામાં આવતાં રોકી શકે નહીં. વળી પ્રિયાના ઉદરમાં જે ગર્ભ છે તેને ૧૯ સપ્તાહ થઇ ચૂક્યા છે. આ સંજોગોમાં ગર્ભપાત પ્રિયાના જીવ માટે પણ જોખમી સાબિત થઇ શકે છે. વળી મેડિકલ ટર્મીનેશન ઓફ પ્રેગ્નન્સી એક્ટ ૧૯૭૧ મુજબ ગર્ભવતી સ્ત્રીની ગર્ભપાત માટે અનુમતિ લેવી જરૂરી છે. હા, તે માનસિક રીતે બીમાર ના હોવી જોઇએ. કેવળ મેન્ટલી રિટાર્ડેડની પરેશાનીથી પીડિત હોવાના કારણે પ્રિયા આ શ્રેણીમાં આવતી નથી.”

સુપ્રીમ કોર્ટે પ્રિયાના ગર્ભપાતની અનુમતિ ના આપી અને પંજાબ હાઇકોર્ટના ફેંસલાને રદ ઠેરવ્યો. આ ચુકાદો સુપ્રીમ કોર્ટના વિદ્વાન ન્યાયાધીશ કે.જી.બાલાક્રીષ્નન, પી. સાથાશિવમ અને બી.એસ.ચૌહાનની ખંડપીઠે આપ્યો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટના આ ચુકાદા બાદ પ્રિયાને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરી દેવામાં આવી અને તેની ડિલીવરી માટેની વ્યવસ્થા પણ ગોઠવી દેવામાં આવી. તેની રહન સહન તથા મેડિકલ સુવિધાઓ પર પણ કડક નજર રાખવામાં આવી. પ્રસવનો સમય નજીક આવતા જ તેને એક સરકારી હોસ્પિટલના વિશેષ વોર્ડમાં દાખલ કરી દેવામાં આવી.

આ તરફ પ્રિયા સાથે દુષ્કર્મ કરનાર હવસખોરોની પોલીસ તપાસ પણ ચાલુ હતી. કોઇ અપરાધી ગર્ભવતી પ્રિયાને નુકસાન ના પહોંચાડે તે માટે કડક સુરક્ષા વ્યવસ્થા ગોઠવી દેવામાં આવી. હોસ્પિટલમાં પ્રિયાને ખાસ ડબલ બેડ આપવામાં આવ્યો. ૨૪ કલાકની એક નર્સ, એક આસિસ્ટન્ટ અને એક લેડી ગાર્ડની વ્યવસ્થા પણ કરી દેવામાં આવી. તેનો રૂમ પણ એટેચ્ડ બાથરૂમવાળો હતો. બાળક જન્મે તો તેના માટે પારણું પણ તૈયાર રાખવામાં આવ્યું.

પોલીસ પણ એનું કામ કરી રહી હતી. પ્રિયાના ગર્ભપાતનો કેસ સુપ્રીમ કોર્ટ સુધી પહોંચી ગયો હોઇ આ હવે એક હાઇપ્રોફાઇલ કેસ હતો. પોલીસ પ્રિયા સાથે કુકર્મ કરનાર ૨૩ શંકાસ્પદોના લોહીના નમૂના લીધા જેથી આવનાર બાળકના ડીએનએ સાથે મેળવી શકાય. અત્યાર સુધીમાં એક સંદિગ્ધ ભૂપેન્દ્ર તો જેલમાં હતો પરંતુ પોલીસને લાગ્યું કે પ્રિયા મંદબુદ્ધિની હોઇ એક કરતાં વધુ વ્યક્તિઓએ તેની સાથે કુકર્મ કર્યું હોવું જોઇએ. પોલીસ હવે બીજા અપરાધીઓને શોધી રહી હતી અને પ્રિયાના બાળકના જન્મની પણ રાહ જોઇ રહી હતી.

અને એ દિવસ આવી પહોંચ્યો. તા.૩જી ડિસેમ્બર, ૨૦૦૯ના રોજ પ્રિયાએ એક સુંદર બાળકીને જન્મ આપ્યો. પ્રિયાની નવજાત બાળકીના જન્મના સ્વાગત માટે મંદબુદ્ધિના બાળકોની સંભાળ રાખતી એક સંસ્થાના મકાનને સજાવવામાં આવ્યું હતું. તા.૧૫મી ડિસેમ્બરે પ્રિયાને હોસ્પિટલમાંથી રજા આપવામાં આવી. પ્રિયા તેની ફૂલ જેવી નાનકડી બાળકીને લઇ આશ્રય સ્થાને પહોંચી. તેનું ઉષ્માભર્યું સ્વાગત કરવામાં આવ્યું. જે સમયે પ્રિયા તેના નવજાત બાળકને લઇ આશ્રય સ્થાને પહોંચી ત્યારે તેનામાં ઘણું પરિવર્તન જણાતું હતું. એવું લાગતું હતું જાણે તે મા હોવાની અનુભૂતિ કરી રહી છે. પ્રિયાએ જાતે જ તેની બાળકીને પારણાંમાં મૂક્યું અને સહુ કોઇ એને જોઇ રહ્યાં.

બાળકીનો જન્મ થયા બાદ તરત જ તેનું ડીએનએ સેમ્પલ લઇ લેવામાં આવ્યું હતું. પોલીસે સ્ત્રી સંસ્થા સાથે સંકળાયેલા શંકાસ્પદોના લોહીનાં નમૂના લઇ બાળકીના ડીએનએને મીલાવવાનુ કામ ફોરેન્સિક વિભાગને સોંપી દીધું. પોલીસ પાસે જે ૨૩ શંકાસ્પદોની યાદી હતી તેમાં એક છોટુરામ હતો. છોટુરામના ડીએનએ સાથે પ્રિયાની બાળકીનું ડીએનએ મેચ ખાતુ હતું. પોલીસે છોટુરામની ધરપકડ કરી. છોટુરામ ખુદ બે બાળકીનો પિતા હતો. અને એ સ્ત્રી સંસ્થામાં સિક્યોરિટી ગાર્ડ હતો. તેણે જ સ્ત્રી સંસ્થામાં પ્રિયા સાથે કુકર્મ કર્યું હતું. છોટુરામની ધરપકડ બાદ વધુ નામ ખુલ્યાં. છોટુરામે પોલીસની સખ્તાઇ બાદ કબૂલ કર્યું કે, “હા, સાહેબ,અપરાધી હું જ છું પણ મારી જેમ આ કામ કરવામાં બીજા પણ કેટલાક છે. તેમાંથી એક છે આશ્રય સ્થાનનો અટેન્ડેન્ટ ભગવાનદીન યાદવ.”

પોલીસે ભગવાનદીન પાછળથી ધરપકડ કરી. એણે પ્રિયા સાથે કુકર્મ કરવાનો અપરાધ સ્વીકારતાં બીજા નામ આપ્યાં. તેમાં ડ્રાઇવર નરેશ, આશ્રયસ્થાનનો એટેન્ડેટ દેવેન્દ્ર અને કર્મચારી બિજેન્દ્ર પણ પ્રિયા સાથે વારાફરતી કુકર્મ કરતા હતા. ચોકીદાર બિજેન્દ્ર તો બાથરૂમમાં જ પ્રિયા સાથે કુકર્મ કરતો હતો. પ્રિયા પર અત્યાચાર કરવાની શરૂઆત છોટુરામે કરી હતી. અને એ વખતે જ પ્રિયા સગર્ભા થઇ ગઇ હતી. તે પછી સંસ્થાના બીજા કર્મચારીઓ પણ પ્રિયા સાથે અત્યાચાર કરતાં રહ્યા હતા. આ બધા જ કર્મચારીઓ મોકો મળતા પ્રિયાને પોતાની વાસનાનો શિકાર બનાવતા રહ્યા હતા. પરંતુ પ્રિયાની પ્રેગનન્સી તે બધાંને જેલ ભેગા કરી દેશે તેની તેમને કલ્પના પણ નહોતી. શરૂઆતમાં પકડાયેલા ભૂપેન્દ્રના બયાન પર પોલીસે વિવાદાસ્પદ બનેલા આશ્રયસ્થાનમાં કામ કરતા બિજેન્દ્ર ઉપરાંત જમનાપ્રસાદ અને માયા તથા કમલાને પણ ગિરફતાર કર્યાં. જમનાપ્રસાદ આશ્રયસ્થાનના મેઇન ગેટનો સિકયોરિટી ગાર્ડ હતો. માયા નર્સ હતી અને કમલા સ્વીપર હતી. આ બધા કુકર્મીઓને સાથ આપતા હતાં અને જરૂરી સગવડો ઊભી કરી આપતાં હતા. હવે એ બધા જ જેલના સળિયા પાછળ છે. તા.૯ એપ્રિલ, ૨૦૧૨ના રોજ ચંદીગઢની સેશન કોર્ટના વિદ્વાન ન્યાયાધીશે નવ જેટલા આરોપીઓને દોષી જાહેર કર્યા. તે તમામને ૧૦-૧૦ વર્ષની સજા કરી. ન્યાયાધીશે એવી નોંધ પણ લખી કે, “આ પ્રકરણ સમાજના અપરાધીઓની આંખો ખોલવા મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવશે. આ કેસનો ચુકાદો અપરાધીઓના મનમાં ડર પેદા કરશે જેથી સમાજમાં આવો અપરાધ કરવાનો પ્રયાસ કરનાર વ્યક્તિ હજાર વાર વિચારશે.”

અને હા પ્રિયા અને તેની બાળકી હવે ખુશખુશાલ છે. આશ્રયસ્થાનના કર્મચારીઓેએ પ્રિયાની નાનકડી બાળકીનું નામ પરી રાખ્યું છે. પરીની હવે ખૂબ સુંદર પરવરિશ થઇ રહી છે.

રેડ રોઝ – દેવેન્દ્ર પટેલ

બિલાવલ ભુટ્ટો ૨૪ વર્ષના છે. ભારતની રાજનીતિમાં ‘ગાંધી ‘અટકનું આગવું મહત્ત્વ છે તે રીતે પાકિસ્તાનની રાજનીતિમાં ‘ભુટ્ટો’અટકની આગવી ગુડવિલ છે. પાકિસ્તાનના પ્રેસિડેન્ટ આસીફ અલી ઝરદારીના પુત્ર બિલાવલ ૨૪ વર્ષના છે. પાકિસ્તાનનાં ગ્લેમરસ વિદેશ મંત્રી હીના રબ્બાની ખર સાથેના તેમના પ્રણયને હાલ હાંસિયામાં ધકેલી દેવામાં આવ્યો છે. હવે થોડાક સમય બાદ પાકિસ્તાનમાં ચૂંટણીઓ આવી રહી છે. તેમના પિતા આસીફ અલી ઝરદારી સામે ભ્રષ્ટાચારના અનેક આક્ષેપો છતાં તેઓ સત્તા પર ટકી રહ્યા છે ત્યારે બિલાવલને પાકિસ્તાનના આગામી શાહજાદા પ્રિન્સ તરીકે પેશ કરવાની જોરદાર તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. તાજેતરમાં જ તેઓ રિસાઈને વિદેશ જતા રહ્યા હતા, પરંતુ હવે પાછા પાકિસ્તાન આવી ગયા છે. આજે અહીં તેમના હીના રબ્બાની સાથેના વિવાદાસ્પદ સંબંધોની વાત કરવાની નથી, પરંતુ તેના રાજકીય ભાવિની વાત કરવાની છે.

હુકમનું પત્તું

બિલાવલ ભુટ્ટો પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટીના અધ્યક્ષ છે. આ પાર્ટી ઝરદારી – ભુટ્ટો પરિવારથી પ્રભાવિત છે. પાકિસ્તાનના સિંધ, પંજાબ, ખૈબર, પખ્તુનક્વાહા, બલુચિસ્તાન તથા ગીલાતર – બાલ્ટીસ્તાન જેવા પ્રાંતોમાં આ પાર્ટીનું પ્રભુત્વ છે. ૧૯૬૭માં રચાયેલી આ પાર્ટી ૧૯૭૦, ૧૯૭૭,૧૯૮૮,૧૯૯૩ અને ૨૦૦૮માં સત્તા હાંસલ કરી ચૂકી છે. હવે ૨૪ વર્ષના બિલાવલ ભુટ્ટોને રજૂ કરી પાર્ટી પાકિસ્તાન સમક્ષ એક યુવા ચહેરો પેશ કરવા માંગે છે. બિલાવલ ભુટ્ટોનો સીધો મુકાબલો જીવનસંધ્યા ભોગવી રહેલા પૂર્વ ક્રિકેટર ઇમરાન ખાન સાથે હશે. આ ચૂંટણીઓ અત્યંત રોચક હશે. ગઈ તા.૨૭મી ડિસેમ્બરે તેમની માતા બેનઝીર ભુટ્ટોની મૃત્યુતિથિ નિમિત્તે ગહેરી ખુદાબક્ષ ખાતે યોજાયેલી એક વિશાળ રેલી સમક્ષ બિલાવલ ભુટ્ટોને રજૂ કરી તેમનો રાજનીતિમાં જાહેર પ્રવેશ કરવામાં આવ્યો છે. નિષ્ણાતો માને છે કે આસીફ અલી ઝરદારીની ઘટતી લોકપ્રિયતા સામે ર્ચાિંમગ પર્સનાલિટી ધરાવતા બિલાવલ ભુટ્ટોનો રૂપાળો ચહેરો રજૂ કરી પાર્ટી તેમનો હુકમના પત્તા તરીકે ઉપયોગ કરવા માંગે છે.

પાકિસ્તાનમાં કોનું શાસન આવે છે તેની પર ભારતની હંમેશાં નજર રહે છે. પાકિસ્તાન ભારતનો પડોસી દેશ છે. બેઉ દેશો વચ્ચે બહારથી સુમેળભર્યા પણ અંદરથી તનાવપૂર્ણ સંબંધો રહ્યા છે. પાકિસ્તાનના ભાવિ શાસક કાશ્મીરના પ્રશ્ને તથા ત્રાસવાદીઓની નિકાસના પ્રશ્ને કેવું વલણ ધરાવે છે તે જાણવામાં હંમેશાં રસ રહ્યો છે. આ પરિપ્રેક્ષ્યમાં બિલાવલ ભુટ્ટો હજી નવા છે, યુવાન છે, બિનઅનુભવી છે, આમ છતાં હીના રબ્બાની ખર સાથેના તારામૈત્રકને બાદ કરતાં તેમની સ્લેટ કોરી છે. બિલાવલનો ઉછેર અને અભ્યાસ વિદેશોમાં થયો છે. ભારતની રાજનીતિમાં નેતાઓએ સારું હિન્દી બોલવું જરૂરી છે તે રીતે પાકિસ્તાનની રાજનીતિમાં સારું ઉર્દુ બોલવું જરૂરી છે. છેલ્લે યોજાયેલી રેલીમાં બિલાવલ ભુટ્ટો અગાઉ કરતાં સારી ઉર્દુ બોલ્યા હતા. તેઓ જેહાદભાવથી બોલ્યા તેમાં ઘણાંને તેમના માતૃપક્ષના દાદા ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટોનાં દર્શન થયાં. ઘણાંને બેનઝીર ભુટ્ટોની વાપસી લાગી. બિલાવલ ભુટ્ટો તેમની માતા જેવા દેખાય છે. ઘણાં તેમને ભુટ્ટો અટકના કારણે જ તેમની પાર્ટીને વોટ આપવા માંગે છે.

પ્રભાવશાળી પ્રવચન

બિલાવલ ભુટ્ટોએ તાજેતરની રેલીમાં જે પ્રવચન આપ્યું તે પાર્ટીના વફાદાર માણસોએ તૈયાર કર્યું હતું અને તેને અંતિમ સ્વરૂપ તેમના પિતા આસીફ અલી ઝરદારીએ આપ્યું હતું. પાકિસ્તાનમાં સત્તાધારી પક્ષના શાસકો અને પાકિસ્તાનના ન્યાયતંત્ર વચ્ચે હંમેશાં તનાવપૂર્ણ સંબંધો રહ્યા છે. બિલાવલ ભુટ્ટોએ તેમના પ્રવચનમાં ન્યાયતંત્રના રોલ પર કેટલાક સવાલો ખડા કર્યા. તેમણે ત્રાસવાદીઓની વિરુદ્ધ પણ બોલવાનું પસંદ કર્યું. પાકિસ્તાનમાં રહેલી બીજી ર્ધાિમક લઘુમતીઓ જેવા કે હિન્દુઓ, શીખ અને ખ્રિસ્તીઓની તરફેણમાં પણ બોલ્યા. ઝરદારી કરતાં બિલાવલ આ બાબતમાં જુદા પડયા. બિલાવલ ભુટ્ટોએ કહ્યું, “હું પાર્ટીના કાર્યકર્તાઓને ત્યજી દઈશ નહીં, મને મોતનો કોઈ ડર નથી.” “અત્રે એ નોંધનીય છે કે બિલાવલનાં માતા બેનઝીર ભુટ્ટોની હત્યા કરી દેવામાં આવી હતી તથા દાદા ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટોને સરમુખત્યાર શાસન દરમિયાન ફાંસીએ ચડાવી દેવાયા હતા. પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટીના કાર્યકર્તાઓને હવે ફરી સત્તા પ્રાપ્ત કરવા માટે એકમાત્ર બિલાવલ ભુટ્ટોમાં જ આશાનું કિરણ દેખાય છે. તેમના પિતાની આબરૂ સારી નથી.

હિંમત દાખવી

ખુદ પાકિસ્તાનના વિચારકોએ એ વાતની નોંધ લીધી છે કે પાકિસ્તાનની પોલિટિકલ પાર્ટીઓના મોટા ભાગના નેતાઓ પાકિસ્તાનમાં પાંગરી રહેલી ત્રાસવાદી પ્રવૃત્તિ અને કટ્ટરપંથીઓની વિરુદ્ધ બોલતાં ડરે છે. ત્યારે બિલાવલ ભુટ્ટોએ ત્રાસવાદી તત્ત્વોની વિરુદ્ધ બોલવાની હિંમત કરી છે. એ જ રીતે પાકિસ્તાનની સુપ્રીમ કોર્ટનું નામ લીધા વિના જ તેમણે તેમની માતાની હત્યાના કેસનો ઉલ્લેખ કરીને જે કાંઈ કહ્યું તે જોતાં લાગે છે કે તેઓ પાકિસ્તાનના ન્યાયતંત્રની વધુ પડતી દરમિયાનગીરી સામે પણ જંગ લડી લેવા કમર કસી રહ્યા છે. આ બાબતમાં પાકિસ્તાનના લોકો બિલાવલની સાથે છે. કેટલાક લોકો કહે છે કે બિલાવલ ભુટ્ટો કરતાં તેમનાં માતા બેનઝીર ભુટ્ટો વધુ નસીબદાર હતાં, કારણ કે તેમને તેમના પિતા ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટો પાસેથી સીધી તાલીમ મળી હતી. સિમલા કરાર વખતે ઝુલ્ફીકાર અલી તેમની નાનકડી પુત્રી બેનઝીરને પોતાની સાથે સિમલા લઈ ગયા હતા. અને તે વખતના ભારતનાં વડાંપ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધી સાથે બેનઝીરનો પરિચય કરાવ્યો હતો, પરંતુ બિલાવલને એ લાભ મળ્યો નથી. બીજો તફાવત એ પણ છે કે બેનઝીર ભુટ્ટોને એમના સમયમાં સત્તા પર આવતા પહેલાં પાકિસ્તાનના એ વખતના સરમુખત્યારો સામે લડવું પડયું હતું. હવે બિલાવલે સરમુખત્યારોના બદલે પાકિસ્તાનમાં રહેલા ત્રાસવાદી નેતાઓ સામે લડવાનો સમય આવ્યો છે. પાકિસ્તાનના છેલ્લા સરમુખત્યાર પરવેઝ મુશર્રફ આજકાલ દેશનિકાલ છે. એ પછી પાકિસ્તાનની રાજનીતિમાં ઘણું બધું પરિવર્તન આવી ગયું છે. સવાલ એ છે કે પાકિસ્તાનની બદલાયેલી રાજનીતિમાં બિલાવલ ભુટ્ટો સફળ થશે કે કેમ?તેમના વિવાદાસ્પદ પિતા પાકિસ્તાનની હાલની સરકારનો ભ્રષ્ટાચાર, કથળેલી આર્િથક હાલત, પાકિસ્તાન આર્મીની વધુ પડતી દરમિયાનગીરી તથા કટ્ટરપંથીઓના પ્રભાવ સામે બિલાવલ કેટલી તાકાત કરી શકશે ? તેઓ પાકિસ્તાનના ભાવિ વડાપ્રધાન બનવા માંગે છે, પરંતુ તેમની સામેના પડકારો એટલા જ તાકાતવર છે.

નવો સિતારો

એ જે હોય તે. બિલાવલ ભુટ્ટો પાકિસ્તાનના ભાવિ વડાપ્રધાન બની શકશે કે કેમ એ તો ખબર નથી, પરંતુ એક વાત નક્કી કે પાકિસ્તાનના રાજકીય ફલક પર એક નવો યુવા ચહેરો ઉપસી રહ્યો છે. કાળી અંધારી રાતે દૂર ક્ષિતિજમાં એક ચમકતો તારો ઊગતો હોય તેમ લાગે છે. ઇમરાનખાનની તહેલીક એ ઇન્સાફ પાર્ટી માટે બિલાવલ ભુટ્ટોનો યુવા ચહેરો એક પડકાર હશે. તે જ રીતે નવાઝ શરીફની પાર્ટી માટે પણ બિલાવલ એક મોટો પડકાર હશે. એ બંને પાર્ટીઓ કરતાં બિલાવલ ભુટ્ટોની પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટીને લોકોનો વધુ ટેકો છે. પાકિસ્તાનનો સિંધ પ્રાંત તેમની પાર્ટીનો ગઢ ગણાય છે.

અલબત્ત, ઝરદારી પરિવારના મિત્રો માને છે કે બિલાવલ ભુટ્ટોની ઉંમર એટલી ઓછી છે કે તેઓ આ વખતની ચૂંટણીમાં ઉમેદવારી કરશે કે કેમ તે જ એક મોટો સવાલ છે. એથી તેઓ ખુદ ચૂંટણી લડવાને બદલે તેમની પાર્ટીને જિતાડવા કામ કરશે. બીજા કેટલાક માને છે કે બિલાવલ ભુટ્ટો ચૂંટણી લડી પાર્લામેન્ટમાં જશે પણ હોદ્દો ધારણ કરવાના બદલે નેપથ્યમાં રહેશે. કદાચ હજુ વધુ એક ટર્મ બિલાવલ તેમના પિતાની છત્ર છાયામાં રહેશે.

આસીફ અલી ઝરદારી કે જેઓ ભુટ્ટો પરિવારની ગુડવિલનો લાભ ઉઠાવી રહ્યા છે. તેઓ તેમના પુત્રને ભાવિ વડાપ્રધાન તરીકે ક્યારે પેશ કરે છે તે જોવાનો માત્ર પાકિસ્તાનને જ નહીં પરંતુ એક પડોશી દેશ તરીકે ભારતને પણ રસ અને ઇંતજાર છે. 

એ એક ભયાનક માનવી હતો. એણે ૨૦ વ્યક્તિઓને વારાફરતી મિત્રો બનાવ્યા હતા. મિત્ર બનાવીને તેમને તેમની પસંદગીની વાનગીઓ ખવડાવતો અને અચાનક તેમની હત્યા કરી દેતો. ખૂન કરી દીધા બાદ મૃતદેહને એક ગોડાઉનમાં લઈ જઈ તેના અનેક ટુકડા કરતો અને એ ટુકડાઓને શહેરના જુદા જુદા વિસ્તારોમાં ફેંકી આવતો. એની પસંદગીનું શહેર દિલ્હી છે અને દિલ્હીમાં જ હત્યા કરી મરેલા માનવીના પગ કોઈવાર શાલીમાર બાગ ખાતે આવેલા બાબા રામદેવના મંદિરના દરવાજે લટકાવી દેતો. મરનાર માનવીનું માથું યમુના નદીમાં તરતું મૂકી દેતો. પેટ નીચેના ટુકડાઓ એક ગુણ- કોથળામાં ભરી કોથળો દિલ્હીની તીસ હજારી કોર્ચ પાસે મૂકી આવતો. જ્યારે બાકીનું ધડ તિહાડ જેલના ગેટ નં:૩ આગળ મૂકી આવતો.

આ તેનો નિત્યક્રમ હતો એટલું જ નહીં પરંતુ આ બધું કર્યા બાદ તે પોતે જ પબ્લિક ટેલિફોન બુથ પર જઈ પોલીસને ફોન કરી હત્યા કરાયેલા માણસનાં અંગો ક્યાં છે તેની જાણ પોલીસને કરતો. પોલીસને તે પડકાર ફેંકતોઃ ”અગર તુમ મુઝે પકડ શકતે હો તો પકડ લો.”

તેનું બાળપણ સામાન્ય હતું. ઘરમાં માતા-પિતાના કોઈ ઝઘડા નહોતા. કોઈ સ્ત્રી તરફથી એને દગો થયો નહોતો. એની સેક્યુઅલ લાઈફ પણ નોર્મલ હતી. સામાન્ય રીતે સિરિયલ કિલર્સમાં જે લક્ષણો જોવા મળે છે તેવું એનામાં કાંઈ નહોતું. આમ છતાં એણે વારાફરતી ૨૦ જેટલી વ્યક્તિઓની હત્યા કરી નાંખી હતી.

એ સિરિયલ કિલરનું નામ છેઃ ચંદ્રકાંત ઝા. તે પરિણીત છે. નોર્મલ હસબન્ડ છે. પાંચ દીકરીઓનો પિતા છે. ઘરનાં સભ્યો તેની આ બહારની પ્રવૃત્તિઓ વિશે કાંઈ જાણતાં જ નહોતાં. ચંદ્રકાંત ઝા મૂળ બિહારનો વતની છે. ૪૪ વર્ષની વયે તે કામની તલાશમાં બિહારથી દિલ્હી આવ્યો હતો. શરૂઆતમાં તે અલીપુરમાં રહેતો હતો અને શાકભાજી વેચવાની લારી શરૂ કરી હતી. એ દરમિયાન તે કેટલાક નાના ગુનેગારોના સંપર્કમાં આવ્યો હતો અને ચોરીઓ કરવા લાગ્યો હતો. તે પછી તે બિહાર અને ઝારખંડથી આવતી રિવોલ્વરો અને બંદૂકોનું ગેરકાયદે વેચાણ કરવા લાગ્યો હતો. શસ્ત્રોના ગેરકાયદે વેચાણના કેસમાં એક વાર તેની ધરપકડ પણ થઈ હતી. એનો દાવો છે કે, ”પોલીસે મારી સામે ખોટી રીતે કેસ ઊભો કર્યો હોઈ પોલીસને પાઠ ભણાવવા જ મેં હત્યાઓ શરૂ કરી હતી અને હત્યા કરી નાંખ્યા બાદ માનવ અંગો કોર્ટ અને જેલના દરવાજે મૂકી આવતો હતો. કોર્ટ કે જેલ આગળ ફેંકી દેવાયેલા અંગોના કોથળામાં હું મારી સહી સાથે પોલીસ જોગ કાગળ- નોટ પણ મૂક્તો હતો. જેમાં હું લખતો હતોઃ ” મેં જે ગુનો કર્યો જ નહોતો તે માટે તમે મારી ધરપકડ કરી હતી તો હવે તમારી તાકાત હોય તો મને પકડો.”

ચંદ્રકાંત ઝા પકડાયો કેવી રીતે તે પણ જાણવા જેવું છે. તા. ૨૦મી ઓક્ટોબર ૨૦૦૬ના રોજ કેટલાંક લોકો સંસદ પર હુમલો કરનાર અફઝલ ગુરુને ફાંસીની સજા મળે તે માટે તિહાડ જેલની બહાર દેખાવો કરી રહ્યા હતા ત્યારે તે જ વખતે ચંદ્રકાંત ઝાએ દિલ્હીના હરીનગર પોલીસ સ્ટેશનને પોલીસ અધિકારી સુંદરસિંહને ફોન કરી જાણ કરી હતી કે, ”મેં એક વ્યક્તિનું ખૂન કરી તેનું ધડ જેલની બહાર ફેંકી દીધું છે.”

શરૂઆતમાં તો પોલીસે એ ફોનને ગંભીરતાથી લીધો નહીં પરંતુ જેલની આગળ ફેંકી દેવાયેલું માનવ ધડ મળી આવતાં પોલીસ સજાગ થઈ. પોલીસ અધિકારીએ નક્કી કરી નાખ્યું કે આ માણસનો ફરીથી ફોન આવશે જ. ફરી એનો ફોન આવ્યો અને હત્યારાએ ફરી પોલીસને પડકાર ફેંક્યોઃ ”તમારી તાકાત હોય તો મને શોધી કાઢો.”

ફોનમાં ઝાએ કહ્યું: ”આ પહેલાં પણ હું પકડાઈ ચુક્યો છું અને મારું નામ ચંદ્રકાંત ઝા છે”. એ પછી એણે એને પકડનારા પોલીસ અધિકારીઓનાં નામો પણ આપ્યાઃ ચંદ્રકાંત ઝાએ જે નામો આપ્યા હતા તે પોલીસ કોન્સ્ટેબલોને બોલાવી પૂછપરછ કરી તો ખબર પડી કે એ વખતે ચંદ્રકાંત ઝા દિલ્હીના અલીપુર વિસ્તારમાં તેના પરિવાર સાથે રહેતો હતો. એની પત્નીએ છેલ્લી બાળકીને જ્યાં જન્મ આપ્યો હતો તે હોસ્પિટલમાં પણ તપાસ કરાવી પણ તેના ઘરનું ચોક્કસ સરનામું ના મળ્યું. પાછળથી એટલી ખબર પડી કે તે ઓટોરિક્ષા ચલાવતો હતો. પોલીસે કેટલાંક પરિચિત ઓટોરિક્ષાવાળાઓની પૂછપરછ કરી તો એક રિક્ષાવાળાએ કહ્યું : ”મારી બાજુમાં જે રિક્ષાવાળો ઊભો છે તે જ ચંદ્રકાંત ઝાની રિક્ષા ભાડે ચલાવે છે.”

પોલીસે એ રિક્ષાવાળાને પક્ડયો. તેની પાસેથી સરનામું લઈ પોલીસ અલીપુરમાં રહેતા ચંદ્રકાંત ઝાના ઘરે ગઈ તો ચંદ્રકાંત ઝા ઘરમાં જ હતો અને બેઠાં બેઠાં હલવો ખાઈ રહ્યો હતો. શરૂઆતમાં તો તેણે ચંદ્રકાંત ઝા હોવાનો ઈનકાર કર્યો પરંતુ પોલીસે તેના ઘરની તલાશી શરૂ કરતાં જ તે ઊભો થઈ ગયો અને બોલી ઊઠયોઃ ”આપ હી ઈન્સ્પેક્ટર સુંદરસિંહ હો ન ! લો આપ જીત ગયે, મેં હારા.”

ચંદ્રકાંત ઝાને પકડી લેવામાં આવ્યો ૨૦૦૨થી ૨૦૦૭ સુધીમાં તેણે ૨૦ લોકોની હત્યા કરી નાખી હતી. એ કેવા લોકોની હત્યા કરતો હતો તે પણ જાણવા જેવું છે. ૨૦ વર્ષની વયનો ઉપેન્દ્ર નામનો યુવાન આઝાદપુરની એક ફેક્ટરીમાં નોકરી કરતો હતો. ઉપેન્દ્રને કોઈ કારણસર નોકરીમાંથી કાઢી મુકાતાં તે ચંદ્રકાંત ઝા પાસે મદદ માંગવા ગયો હતો. ચંદ્રકાંત ઝાએ તેને કહ્યું કે, તને બીજી નોકરી ના મળે ત્યાં સુધી તું મારા ઘરમાં રહી શકે છે. પરંતુ ચંદ્રકાંત ઝાએ એક દિવસ ઈયર ફોના મુદ્દે જ ઉપેન્દ્રની હત્યા કરી નાંખી. ઈયર ફોન ઉપેન્દ્રનો હતો. ઉપેન્દ્રએ તે આપવા આનાકાની કરતાં એક દિવસ ચંદ્રકાંત ઝાએ એક અજાણ્યા સ્થળે દારૂની પાર્ટી યોજી ઉપેન્દ્રને ખૂબ દારૂ પીવડાવ્યો તે પછી તેના હાથ પગ, બાંધી દીધા અને નાયલોનની દોરીથી તેનું ગળું રુંધી નાંખ્યું. તે પછી તેના શરીરના અનેક ટુકડા કરી શાલીમાર બાગ પાસેના મંદિરે તેના પગ ફેંકી આવ્યો. લોની બસ સ્ટેન્ડ પાસે તેનું ધડ મૂકી આવ્યો. અને માથું તેના ફેવરિટ સ્થળ તિહાડ જેલ આગળ મૂકી આવ્યો.

ચંદ્રકાંત ઝા સામે કોર્ટમાં ખટલો ચાલ્યો. ત્રણ કેસ સંબંધી ચુકાદો આવી ગયો છે અને ઝાને ત્રણેય કેસમાં ફાંસીની સજા થયેલી છે. તે હાલ તિહાડ જેલમાં છે અને તિહાડ જેલમાં તેણે અફઝલ ગુરુ સાથે મિત્રતા કેળવી હતી.

અફઝલ ગુરુને ફાંસી ફાંસી અપાઈ તે પહેલાં તે બંને જેલના એક જ સેલમાં હતા. અફઝલ ગુરુ ચંદ્રકાંત ઝાને કોર્ટનો કેસ કેવી રીતે હેન્ડલ કરવો તે માટે જરૂરી સલાહ આપતો હતો. આરટીઆઈનો પણ કેવી રીતે ઉપયોગ કરવો તે પણ તે અફઝલ ગુરુ પાસેથી શીખ્યો હતો. અફઝલ ગુરુને ફાંસી અપાઈ તે દિવસે ચંદ્રકાંત ઝા એકદમ શૂન્યમનસ્ક થઈ ગયો હતો. અફઝલ ગુરુની સલાહ બાદ ચંદ્રકાંત ઝાએ દિલ્હી પોલીસ અને કોર્ટના ન્યાયાધીશ સામે પણ ઘણી આરટીઆઈ કરી હતી.

ચંદ્રકાંત ઝા મમતા નામની મહિલા સાથે પરણેલો છે. પાંચ દીકરીઓનો તે પિતા છે. તે બધી જ ૧૫ વર્ષથી નાની છે. ચંદ્રકાંત ઝાથી તેના ધારાશાસ્ત્રી પણ થાકી ગયા છે. હજુ તે કોર્ટમાં જાતજાતની કાયદાશાસ્ત્રની હિન્દીમાં છપાયેલી બુક્સ મંગાવે છે. તેને મળેલી ફાંસીની સજાને પડકારવા તે તૈયારી કરી રહ્યો છે. ચંદ્રકાંત ઝાને ફાંસીની સજા આપનાર ન્યાયાધીશ કામિની લાઉએ તેમના ચુકાદામાં પોલીસની પણ ટીકા કરતાં લખ્યું છે કે, ” આ પ્રકારનું પોલિસીંગ એક ચંદ્રકાંત ઝાને પેદા કરે છે પરંતુ પોલીસનો લોકો પ્રત્યે આવો જ રવૈયો રહેશે તો બીજા ઘણાં ચંદ્રકાંત ઝા પેદા થશે. સરકારે પણ હવે પોલીસ સુધારણાંના પગલાં લેવાની જરૂર છે. પોલીસે વધુ કાર્યક્ષમ તથા લોકો પ્રત્યે મૈત્રીપૂર્ણ બનવું પડશે.”

સવાલ એ છે કે શું ચંદ્રકાંત ઝાને પોલીસે પહેલીવાર કોઈ ખોટા કારણસર પકડયો હતો ?

રેડ રોઝ – દેવેન્દ્ર પટેલ

રશિયા પાકિસ્તાન અને ચીન એક નવી ધરી બનીને ભારતનો ભરડો લઈ રહ્યા છે. તેમાં રશિયા કે ચીનનો વાંક છે કે ભારતની અસંદિગ્ધ વિદેશનીતિનો એ એક ગહન ચિંતન કરવા જેવો વિષય છે. જવાહરલાલ નહેરુના સમયમાં ચીને ભારત પર આક્રમણ કર્યું હતું. ચીન આજે પણ અરુણાચલ પર તેનો દાવો કરી રહ્યું છે, પરંતુ ભારતે રશિયા જેવા પરંપરાગત મિત્રો ગુમાવીને અમેરિકાની ચાલમાં ફસાઈ જવાની જે મૂર્ખતા કરી છે તે ભવિષ્યમાં બીજી અનેક મુશ્કેલીઓ સર્જી શકે છે. ચીન એ શક્તિશાળી દેશ છે. વિશ્વનું સહુથી મોટું લશ્કર ધરાવે છે.

ભારત ચીન વચ્ચે પ્રાચીન સંબંધો કેવા હતા?

૧૯૬૨માં ચીને ભારત પર આક્રમણ કર્યું અને તે પછી વધેલી ગેરસમજોના કારણે ચીને પાકિસ્તાનને મિત્ર બનાવી દીધું. એ યુદ્ધ સમાપ્ત થઈ ગયું છે. ૧૯૬૨ વખતે ચીનમાં જે નેતાઓ હતા તે આજે નથી. ૧૯૬૨માં ચીનના નેતાઓની જે માનસિકતા હતી તે આજે નથી. હવે ચીનને પણ યુદ્ધ નહીં વેપાર જોઈએ છે. સહેલાણીઓ જોઈએ છે અને ગ્રાહકો પણ જોઈએ છે. ચીન હવે અમેરિકાથી ડરવાના બદલે અમેરિકાને ડરાવે છે. તે પરિપ્રેક્ષ્યમાં ભારત અને ચીન વચ્ચે ભૂતકાળમાં કેવા સુમધુર સંબંધો હતા તે પર એક નજર નાખી લેવા જેવી છે.

અમેરિકા એ નવો દેશ છે તેની પાસે પ્રાચીન સંસ્કૃતિ નથી, ભારત અને ચીન પાસે હજારો વર્ષ જૂની પ્રાચીન સંસ્કૃતિ છે. અમેરિકા ભારતનો પડોશી દેશ નથી. ચીન ભારતનો પડોશી દેશ છે. ભારતમાંથી ઉદ્ભવેલો બૌદ્ધ ધર્મ સહુથી પહેલાં ચીન પહોંચ્યો હતો. ઈસુના મૃત્યુનાં ૬૫ વર્ષ બાદ બે ભારતીય બૌદ્ધ સાધુઓ કશ્યપ માતંગ અને ધર્મરત્ન ચીન ગયા હતા. તેમણે ચીનની પ્રજાને બૌદ્ધ ધર્મ અને બૌદ્ધ દર્શનથી પરિચિત કરાવ્યા હતા. તેમની સ્મૃતિમાં આજે પણ ચીનના લુયોપાંગ નામના સ્થળે બૌદ્ધ મઠ ઊભો છે. આ મઠ ભારત અને ચીન વચ્ચેના પ્રાચીન સંબંધોના સાક્ષી છે.

બીજી નોંધપાત્ર વાત એ છે કે, એ સમયના કાશ્મીરે ચીનમાં બૌદ્ધ ધર્મના પ્રચાર અને પ્રસારમાં બહુ જ મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી. એ જમાનામાં કાશ્મીરના સંગભૂતિ અને ગૌતમ સંઘદેવા નામના બે કાશ્મીરી વિદ્વાનોને ચોથી સદીમાં ચીન મોકલ્યા હતા. તેમણે ચીનમાં બૌદ્ધ ધર્મનો પ્રચાર અને પ્રસાર કર્યો હતો. એ પછી પાંચમી સદીમાં કુમારજીવ નામના ભારતીય વિદ્વાને ચીન જઈ સેંકડો દુર્લભ ગ્રંથોનો અનુવાદ કર્યો અને ઈ.સ. ૪૧૩માં તેમણે ત્યાં જ અંતિમ શ્વાસ લીધા હતા.

સમય જતાં ચીનથી પણ અનેક વિદ્યાર્થીઓ ભારત આવ્યા. હ્યુ એન સાંગ અને ફાહિયાન જેવા બે ચીની ઇતિહાસકારો પણ ભારતની મુલાકાતે આવ્યા. એ જમાનામાં ભારતમાં નાલંદા વિશ્વવિદ્યાલયનું અસ્તિત્વ હતું. ચીનના વિદ્યાર્થીઓ અહીં આવતા. સમ્રાટ હર્ષવર્ધનના સમયગાળામાં ભારત ચીન વચ્ચે આવું સાંસ્કૃતિક આદાનપ્રદાન થતું રહ્યું. ગુરુદેવ રવીન્દ્રનાથ ટાગોર પણ ૧૯૨૪માં ચીનની યાત્રાએ ગયા અને ચીનથી પાછા આવ્યા બાદ શાંતિનિકેતનમાં ‘ચીન ભવન’નો પાયો નાખ્યો. ચીન પર આધારિત ‘કોટનીસ કી અમર કહાની’ જેવી ફિલ્મો પણ ભારતમાં જ બની. જાપાને ચીન પર આક્રમણ કર્યું તે વખતે ભારતે જાપાન સાથે અસંમતિ દર્શાવી અને ચીનનું સમર્થન કર્યું હતું. એ વખતે ચીનના લશ્કરી કમાન્ડર ચિયાંગ કાઈ શેક ભારત આવ્યા હતા અને પંચશીલની વાતો કરી હતી. એ જ દર્શાવે છે કે કેટલાક કૂટનીતિજ્ઞાના પૂર્વગ્રહ અને કેટલાકની રાજનીતિના કારણે ૧૯૬૨માં જે યુદ્ધ થયું તે શત્રુતાને શાશ્વત સમજવાની જરૂર નથી. એના બદલે ભારત-ચીન વચ્ચેના સંબંધોને પારંપરિક સંબંધોની દૃષ્ટિએ એક લાંબા ગાળાની વ્યૂહરચનાના ભાગરૂપે નવી દિલ્હીથી વિકસાવવા જોઈએ.

માઓત્સે તુંગના સમયનું ચીન આજે નથી. ચાઉ એન લાઈના સમયનું ચીન આજે નથી. એ વાત સાચી છે કે ચીન વિસ્તારવાદી છે. ભારતને તેણે ચારે તરફથી ઘેરેલું છે. ચીનને એ વાતની પણ ખબર છે કે તેને ભય પાકિસ્તાન, બંગલાદેશ કે શ્રીલંકા તરફથી નથી. એને ડર ભારતની વધતી તાકાતનો છે. ચીનના નવા પ્રમુખ શી જિનપિંગે પણ ભારત પ્રત્યે સકારાત્મક વલણ પ્રગટ કર્યું છે. તેમણે ભારતને એક મહત્ત્વપૂર્ણ રાષ્ટ્ર તરીકે સ્વીકાર્યું છે અને બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો સારા રસ્તે લાવવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું છે કે ભારત-ચીન વચ્ચેની સરહદનો વિવાદ રાતોરાત પતી શકે તેમ નથી. તેથી એ વિવાદથી પ્રભાવિત થયા વગર સરહદો પર શાંતિ જાળવવી આવશ્યક છે. ભારત સાથેના સંબંધો સુધારવા માટે તેમણે પાંચ મુદ્દાની ફોર્મ્યુલા જાહેર કરી છે. બ્રિક્સ(બ્રાઝિલ, રશીયા,ઇન્ડિયા અને ચીન) દેશોના સંમેલન વખતે તેઓ વડાપ્રધાન મનમોહનસિંહને મળ્યા પણ હતા અને ભારત સાથેના સંબંધો સુધારવાના તેમણે સંકેત પણ આપ્યા હતા.

ભારત અને ચીન એ વિશ્વની મોટામાં મોટી વસ્તીવાળા દેશ છે. બંને દેશની કુલ વસ્તી અઢી અબજ જેટલી થાય છે જે સ્વયં એક જબરદસ્ત તાકાત છે. અમેરિકા વિકસિત દેશ છે જ્યારે ભારત અને ચીન એ વિકાસશીલ દેશો છે. હવે એ સમયની માંગ છે કે વિશ્વના તમામ વિકાસશીલ દેશોએ અમેરિકા જેવા વિકસીત દેશોના પીઠ્ઠું બનવાના બદલે પોતાના અધિકારોની રક્ષા માટે એક મંચ પર આવવું જોઈએ. અંગ્રેજોએ જેમ ભારતમાં ભાગલા પડાવી રાજ કર્યું એ જ કામ આજે અમેરિકા ભારત ચીન અને પાકિસ્તાન વચ્ચે કરી રહ્યું છે.

ભારત હવે એક પુખ્ત દેશ છે. એની વિચારસરણી પણ પુખ્ત થવી જોઈએ. ચીનને કાયમી શત્રુ માનવાની માનસિકતા બદલવાની જરૂર છે. ચીનના નવા પ્રમુખ શી જિનપિંગ એક સકારાત્મક દૃષ્ટિકોણ ધરાવતા નેતા છે. અલબત્ત, તેમના વિચારોને તેઓ કેટલું વ્યવહારિક સ્વરૂપ આપી શકશે એ અત્યારથી કહેવું મુશ્કેલ છે. બંને દેશો વચ્ચેથી અવિશ્વાસ અને સંદેહનું વાતાવરણ દૂર થાય તે માટે કૂટનીતિ પર આધારિત સંવાદ જારી રાખવો જોઈએ.બંને દેશો વચ્ચે સહયોગ વધારવાની જરૂર છે. બંને દેશોએ એકબીજાની ચિંતાઓ પર પણ ધ્યાન આપવું જોઈએ. બંને દેશો એકબીજા દેશોનાં મૂડીરોકાણ વધારે તથા બંને દેશો વચ્ચે વધુ ને વધુ સાંસ્કૃતિક આદાનપ્રદાન વધે તેવા પ્રયાસો કરવા જોઈએ. દેશની તમામ યુનિવર્સિટીઓમાં ચીની ભાષા શીખવાની વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ.

ચીન ભારત વચ્ચે વેપાર વધી રહ્યો છે ત્યારે ગુજરાત યુનિવર્સિટી જેવી યુનિવર્સિટીઓમાં ચીની ભાષા શીખવાની વ્યવસ્થા ગોઠવવી જોઈએ. અમેરિકન યુનિવર્સિટીઓમાં આ સુવિધા છે. ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ પ્રેસિડેન્ટ હોવા ઉપરાંત ચીનની કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીના અને ચીનની સેનાના પણ પ્રમુખ છે. તેથી તેમણે વ્યક્ત કરેલા સકારાત્મક વલણનો ફાયદો ઉઠાવી ડ્રેગન સાથે દુશ્મની વહોરી લેવાના બદલે દોસ્તી કરવી એ જ શાણપણ છે. 

એક શખસ શિક્ષિકાને રોજ ફોન કરી પરેશાન કરવા લાગ્યો અને એક દિવસ-

સુનયનાનો જન્મ એક નાનકડા ગામમાં થયો હતો. એ નાની હતી ત્યારથી જ શિક્ષિકા બનવા માંગતી હતી. એણે ઉચ્ચ અભ્યાસ પૂરો કર્યો અને એક દિવસ તે શિક્ષિકા બની ગઈ. એને સરકારી નોકરી પણ મળી ગઈ, પણ પોતાના વતનથી દૂરના એક જિલ્લામાં. હિંમત કરીને તે એક મોટા ગામમાં ભાડાંનું મકાન રાખી રહેવા લાગી પણ તેની નોકરી અંતરિયાળ વિસ્તારમાં આવેલી દૂરના એક નાનકડાં ગામની સ્કૂલમાં હતી. એ ગામ જવા તે એકલી સ્કૂટી પર જતી.

કેટલાક સમય બાદ સુનયનાનાં લગ્ન પણ એના જ સમાજના એક શિક્ષિત યુવક સાથે થઈ ગયાં. યુવક પણ શિક્ષક જ હતો. પતિ અને પત્નીની નોકરી અલગ અલગ દૂર હોવા છતાં શનિ- રવિની રજામાં તેઓ મળતાં અને સંસાર જીવન ચાલું થયું. બંને શિક્ષક દંપતી હોવાથી દંપતી તરીકેની બદલી માટે તેમણે અરજી કરી પરંતુ છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોથી બદલીના કેમ્પ ના થતાં બેઉએ એકબીજાથી દૂર જ રહીને નોકરી ચાલુ રાખી.

એક દિવસ બન્યું એવું કે, સુનયના રોજની જેમ સ્કૂટી લઈને અંતરિયાળ વિસ્તારમાં આવેલા ગામની સ્કૂલે જવા નીકળી. અંદરના ગામ જવાનો રસ્તો નિર્જન હતો. તે દરમિયાન તેના મોબાઈલ પર એક અજાણ્યા નંબરથી મીસ કોલ આવ્યો. એ પછી તે સ્કૂલ પહોંચી ત્યારે પણ તેની પર મીસ કોલ આવ્યો. રાતના સમયે પણ કોઈ અજાણી વ્યક્તિએ તેની સાથે અશોભનીય વાત કરવા લાગ્યો. એ અજાણી વ્યક્તિએ કહ્યું: ”હું તને ઓળખું છું. તું ક્યાં જાય છે તેની મને ખબર છે. તે કેવા રંગની સાડી પહેરી છે તેની મને ખબર છે. હાલ તું ક્યાં ઊભી છે તેની પણ મને ખબર છે.”

બીજા દિવસે બીજા કોઈ નંબર પરથી એજ અવાજમાં કોઈનો ફોન આવ્યોઃ ”તું કોની સાથે વાતો કરો છો, તેની મને ખબર છે. હું તારા ઘરની બધી જ વ્યક્તિઓને ઓળખું છું.”

સુનયના ડરી ગઈ પણ એ ચૂપ રહી.કેટલાક સમય બાદ તે રોજની જેમ આજેય પણ સ્કૂટી લઈ દૂરના ગામે સ્કૂલે જવા નીકળી, એ નિર્જન રસ્તા પર એક વાઘુ- કોતરો આવે છે. ચારેબાજુ ઝાડી ઊગી નીકળેલી છે. સુનયનાએ રોજ આજ રસ્તે જવાનું હોય છે. એ જેવી કોતરોના રસ્તે ઊતરી ત્યાં જ એક યુવક સામેથી તેની મોટરબાઈક રસ્તાની વચ્ચે આડી ઊભી કરીને ઊભો હતો. એણે કહ્યું:”હું જ તને ફોન કરતો હતો, તું જે ગામમાં ભાડેથી એકલી રહે છે એ જ ગામમાં હું પણ રહું છું. મેં જે તને ફોન કર્યા છે તે વાતની તારા ઘરના માણસોને કહીશ નહીં. તું એ વાત કોઈને પણ કરીશ તો તને અહીં નોકરી કરવા નહીં દઉં.”

એટલી જ ધમકી આપી તે જતો રહ્યો પરંતુ તેના રેગ્યુલર મોબાઈલ પરથી તે સુનયનાને રોજ ફોન કરવા લાગ્યો. ફરી સુનયનાને એ નિર્જન કોતરોમાં આંતરવા લાગ્યો. એક દિવસ તો એણે સુનયનાનું પર્સ, તેમાં રહેલી ડાયરી અને મોબાઈલ ઝૂંટવી લીધા અને ધમકી આપતાં કહ્યું: ”કોઈને પણ વાત કરીશ તો તારી પર એસિડ છાંટીશ. તને કદરૂપી બનાવી દઈશ એટલું જ નહીં પણ સમાજમાં તને બદનામ કરી નાખીશ.”

આ સમયગાળા દરમિયાન સુનયના એમના દામ્યત્યજીવનના પરિપાકરૂપે એક બાળકની માતા પણ બની. બીજી બાજુ એ જ ગામમાં રહેતો યુવાન તરફથી તેના બાળકને પણ એસિડ છાંટી કદરૂપું બનાવી દેવાની ધમકીઓ મળતી રહી. સુનયનાને આપઘાત કરી લેવાનો વિચાર આવ્યો પરંતુ નાનકડા બાળકનો ચહેરો યાદ આવી જતાં એ વિચાર એણે માંડી વાળ્યો.

સુનયનાએ શાળાના મુખ્ય આચાર્યને વિનંતી કરી નજીકની સ્કૂલમાં બદલી કરાવી દીધી તો એ માણસ એ સ્કૂલ પર પણ આવવા લાગ્યો. સ્કૂલની બહાર જ સુનયનાને રોકીને કહેવા લાગ્યોઃ ”તું મારો ફોન કેમ ઉપાડતી નથી ? તારો મારી સાથે પ્રેમ સંબંધ છે તેમ કહી તારા ઘરમાં ઝઘડો ઊભો કરાવીશ.”

સુનયના ગભરાઈ ગઈ. એણે ફોનનું કાર્ડ બદલાવી નાખ્યું. એ માણસે ક્યાંકથી તેનો નવો નંબર શોધી કાઢયો અને ફરી ફોન કરવા લાગ્યો. એક દિવસ દારૂ પીધેલી હાલતમાં તે સુનયના જ્યાં નોકરી કરતી હતી ત્યાં પહોંચી ગયો અને તેનો હાથ પકડી ખેંચવા કોશિશ કરી. સદ્નસીબે એ વખતે સુનયનાનાં મમ્મી અને તેનો દીકરો ત્યાં હાજર હતાં. એમને જોઈએ ફોનધારક ભાગી ગયો.

એક તબક્કે સુનયનાના પતિને પણ પત્ની પર સંશય થયો. પતિએ ખાનગી રાહે તપાસ કરાવરાવી. તે જે સ્થળે નોકરી કરતી હતી તે સ્થળે ગુપ્ત રીતે જાસૂસી કરાવી. સુનયના ક્યાંય પણ કોઈનીયે સાથે પ્રેમસંબંધમાં નહોતી. તે નિર્દોષ અને નિખાલસ હોવા છતાં તેનો પતિ શંકાના કારણે તેની પર ગુસ્સો કરવા લાગ્યો. તે જ દિવસે એણે નોકરી પરથી પગાર વગરની રજા મૂકી તે પિયર ચાલી ગઈ. સમય વીતતો રહ્યો. કેટલાંક સમય બાદ સાસરિયાંને લાગ્યું કે સુનયના સાચે જ નિર્દોષ છે એટલે એને સાસરીમાં બોલાવી લીધી અને તે હવે ફરી એકવાર સ્વમાનભેર પતિ સાથે રહેવા લાગી.

આ વાતને સાતેક મહિના વીતી ગયા. છેલ્લા ૭ માસથી તે ‘લીવ વિધાઉટ પે’ પર હતી અને સાસરીમાં જ રહેતી હતી. એ દરમિયાન એક બીજી ઘટના ઘટી.તેના સસરાના ઘેર લેન્ડલાઈન પર બીજી જ કોઈ અજાણી વ્યક્તિનો ફોન આવ્યો. ફોન સુનયનાના પતિએ ઉપાડયો. સામેથી કોઈ અજાણી વ્યક્તિએ કહ્યું: ”સુનયનાને ફોન આપો.”

તો અજાણી વ્યક્તિએ કહ્યું: ”ફેસબુક પર સુનયના પટેલના નામની પ્રોફાઈલ બનેલી છે. સુનયના મિત્રો બનાવવા માંગે છે તેવો તેમાં ઉલ્લેખ છે અને તેમાં સુનયનાનો કોન્ટેક નંબર મૂકેલો છે તેથી મેં ફોન કર્યો છે.”

સુનયનાના પતિએ તરત જ ઈન્ટરનેટ પર સુનયનાના નામની કોઈએ બનાવેલી ફેસબુક તપાસી. તેમાં સુનયનાની મોબાઈલ પરથી પાડી લીધેલી તસવીર મૂકવામાં આવી હતી તેમાં કોઈએ સુનયનાનો સંપર્ક કરવો હોય તો એનો મોબાઈલ નંબર પણ મૂક્યો હતો. સુનયનાને ખ્યાલ આવી ગયો કે આ ગંદી હરક્ત પેલા માણસની છે જે તેને રોજ હેરાન કરતો હતો. સુનયનાએ અગાઉ તેને થયેલી તમામ પરેશાનીની વાત સહુને કરી દીધી હતી. પરંતુ સુનયનાના નામે બનેલી ફેસબુકના આધારે એના પતિ સસરાના ઘરના લોકલ લેન્ડલાઈન પર ગંદી માંગણીઓ કરતા ફોન આવવા લાગ્યા. કેટલાંક તો બીભત્સ વાતો કરતા હતા. નેટ પર કોઈ અજાણી વ્યક્તિએ બનાવેલી ફેસબુક પરથી નંબર લઈ કહેતાઃ ”અમે સુનયનાના દોસ્ત બનવા માંગીએ છીએ.” તપાસ કરતાં ખબર પડી કે કોઈએ સુનયનાના નામે ડમી- ખોટી ફેસબુક બનાવી હતી. આ બનાવથી ચોંકી જઈને સુનયના અને તેનો પતિ પોલીસ સ્ટેશન પર ગયા અને અગાઉ જે ફોનધારક સુનયનાને રસ્તામાં રોકી પરેશાન કરતો હતો તેની સામે વિસ્તૃત ફરિયાદ નોંધાવી. ટેલિવિઝન ચેનલોથી માંડીને સ્થાનિક અખબારોને પણ જાણ કરવામાં આવી. મુખ્યમંત્રીની કચેરીને પણ શિક્ષિકાએ પોતાની આપવીતી મોકલી આપી. મહિલા આયોગને પણ ફરિયાદ મોકલી આપી. ફોન ધારક અગાઉ જે નંબર પરથી ફોન કરતો હતો તે તમામ નંબરો પણ પોલીસને આપવામાં આવ્યા. જે જે લોકોએ બનાવટી ફેસબુકમાંથી ફોન નંબર લઈ સુનયનાના દોસ્ત બનવાની માગણી કરતા હતા તે તમામના નંબરો પણ પોલીસને આપવામાં આવ્યા. આરોપીની કોલ ડિટેઈલ્સ પણ આપવામાં આવી. સુનયના કહે છેઃ ”આરોપી રાજકીય વગ ધરાવે છે. હું ઈચ્છું છું કે આરોપીએ કરેલા ગુનાઓની કોઈ સાઈબર ક્રાઈમ નિષ્ણાત દ્વારા સચોટ તપાસ થાય અને તે કસૂરવાર પુરવાર થાય તો તેને તેનાં કર્મોની સજા મળે જેથી સમાજની નિર્દોષ બહેન-દીકરી સાથે ભવિષ્યમાં આવું કૃત્ય કોઈ ના કરે.”

નોંધનીય છે કે છેલ્લાં દોઢ વર્ષથી ગભરાયેલી શિક્ષિકા- સુનયના લીવ- વિધાઉટ- પેની રજા પર છે.આરોપી સામે આરોપનામું પણ હવે મૂકાઈ ગયું છે પરંતુ પીડિતા શિક્ષિકા તેની નોકરી સ્થળે જતાં પેલા મોબાઈલ ધારકથી હજુ પણ ફફડે છે. આશા છે કે સુનયનાને ન્યાય મળશે.

રેડ રોઝ – દેવેન્દ્ર પટેલ

રશિયા ભારતથી નારાજ કેમ?

અંગ્રેજીમાં ઉક્તિ છે કે, A Friend in need is friend indeed. મુશ્કેલીના સમયમાં સાથે રહે તે જ ખરો મિત્ર. આંતરરાષ્ટ્રીય પરિપ્રેક્ષ્યમાં આઝાદી બાદ ભારત અને રશિયા વચ્ચેની મૈત્રી આજ સુધી આવી જ કંઈ રહી છે, પરંતુ ભારત અને રશિયા વચ્ચેની આ પારંપરિક મૈત્રીમાં કેટલાક આંચકા લાગે તેવી ઘટનાઓ રશિયા તરફથી ઘટી રહી છે. ભારત આઝાદ થયું તે પછી ભારતના પ્રથમ વડાપ્રધાન પંડિત જવાહરલાલ નહેરૂએ રશિયા સાથે મજબૂત દોસ્તી કરી હતી. રશિયાના સામ્યવાદને સીધો અપનાવવાને બદલે સમાજવાદી રચના હેઠળ કેન્દ્ર સરકારે કેટલાંક જાહેર સાહસો અને પ્રોજેક્ટ ઊભાં કર્યાં હતાં. આઝાદી પછી એ ગાળામાં બનેલી ફિલ્મો પર પણ રશિયાના સમાજવાદ અને સામ્યવાદનો પ્રભાવ હતો. રાજ કપૂરની ‘શ્રી ૪૨૦’, ‘આવારા’ જેવી ફિલ્મોમાં પણ એ સૂર હતો. મેરા જૂતા હૈ જાપાની, યે પટલૂન ઇંગ્લિસ્તાની, સર પે લાલ ટોપી રૃસી ફિર ભી દિલ હૈ હિન્દુસ્તાની જેવાં ગીતો રશિયામાં પણ ગવાતાં હતાં, પરંતુ હવે ભારત-રૃસ સંબંધોમાં પરિવર્તન આવી રહ્યું છે. જે ભારતે ચિંતા કરવા જેવી બાબત છે.

યુદ્ધ વિમાનો આપ્યાં

રશિયાએ તાજેતરમાં જ તેનાં યુદ્ધ વિમાનો સુખોઈ-૩૫ ચીનને વેચવાનો નિર્ણય કર્યો છે. એટલું જ નહીં પરંતુ રશિયાએ ચાર’આમુર ૧૬૫૦ સબમરીન્સ’ પણ વેચવાનો નિર્ણય કર્યો છે. ચીન ભૂતકાળમાં ભારત પર હુમલો કરી ચૂક્યું છે. લાખ્ખો ચોરસ માઈલની જમીન પચાવી પાડીને બેઠું છે. અરૂણાચલમ્ પર પોતાનો દાવો કરી રહ્યું છે. પાકિસ્તાનને અણુ આયુધોથી સજ્જ કરવા માટે મિસાઈલ ટેક્નોલોજી અથવા રેડીમેઇડ મિસાઈલો આપી ચૂક્યું છે. પાકિસ્તાનમાં ગ્વાદર બંદર બાંધી તેનો વ્યૂહાત્મક લાભ ઉઠાવી રહ્યું છે. પાકિસ્તાનના બલુચિસ્તાનમાં ચીની સૈનિકો છાવણી નાખીને બેઠા છે ત્યારે ચીનને લેટેસ્ટ ફાઈટર યુદ્ધ વિમાનો અને સબમરીન્સથી સજ્જ કરવાનો રશિયાનો નિર્ણય ભારત માટે ચિંતા કરાવે તેવો છે. રશિયા ભારતને સહુથી વધુ શસ્ત્રસરંજામ આપતો દેશ છે. તેની સાથે ચીને કરેલી દોસ્તી તે ચીનની ખંધી ચાલ છે. દેશના સંરક્ષણ નિષ્ણાતો માને છે કે ચીન રશિયા પાસેથી જે સુખોઈ ૩૫ વિમાનો ખરીદી રહ્યું છે તે વિમાનો રશિયાએ ભારતને અગાઉ આપેલાં. સુખોઈ ૩૦ એમ.કે.આઈ. અને ફ્રાન્સે આપેલાં ‘રાફેલ’ યુદ્ધ વિમાનો કરતાં વધુ લેટેસ્ટ અને વધુ શક્તિશાળી છે. એનો અર્થ એ થયો કે ફ્રાન્સનાં રાફેલ વિમાનો ચીનની સરખામણીમાં જલદીથી આઉટ ઓફ ડેટ થઈ જશે.

સબમરીન્સ પણ

ચીન રશિયા પાસેથી જે ‘આમુર ૧૬૫૦’ ક્લાસની ચાર સબમરીન્સ ખરીદી કરી રહ્યું છે તે સબમરીન્સ બેહદ આક્રમક છે. એવી જ રીતે સુખોઈ ૩૫નાં એન્જિન અને રડાર વધુ ઉન્નત વર્ગનાં છે. સુખોઈ ૩૫માં લાગેલાં રડાર રાફેલ યુદ્ધ વિમાનોનાં રડાર કરતાં બે ત્રણ ગણી વધુ રેન્જ સુધી જઈ નિશાન પર પ્રહાર કરી શકે છે. પૂરી દુનિયામાં ચીન એકમાત્ર એવો દેશ છે કે રશિયા ભારત સિવાય તેને તેનાં યુદ્ધ વિમાનો વેચી રહ્યું છે. અત્રે એ નોંધનીય છે કે ભારત અને રશિયા ભેગા મળીને પાંચમી જનરેશનનાં યુદ્ધ વિમાનો વિકસિત કરી રહ્યાં છે, પરંતુ ચીન અને રશિયાની આ નવી દોસ્તીના ઘણા અર્થ નીકળી શકે છે.

થોડા દિવસ પહેલાં જ પાકિસ્તાનના કરાંચી બંદર પાસે ચીન, રશિયા અને અમેરિકાના નૌકા સૈનિકોએ સંયુક્ત નેવલ એક્સરસાઇઝ કરી હતી.

સમીકરણો બદલાયાં

એ વાત હવે સ્પષ્ટ છે કે કોલ્ડ વોર વખતે જે સમીકરણો હતાં તે આજે નથી. બદલાતા સમયની સાથે સાથે આંતરરાષ્ટ્રીય દોસ્તી