• હિમાલયની ર્બિફલી પહાડી પર ખેલાયેલા જંગની કથા
• ‘એલઓસી કારગિલ‘ અને ‘લક્ષ્ય‘ ફિલ્મની કથાનો અસલી હીરો યોગેન્દ્રસિંહ યાદવ

ભારતવર્ષના લોકો ૨૬મી જાન્યુઆરીએ પ્રજાસત્તાક દિનની ઉજવણી કરી. દેશના નેતાઓ ભવ્ય બંગલા,લાલબત્તીવાળી મોટરકાર,કમાન્ડોઝની સુરક્ષા અને પોલીસની સલામોના વૈભવમાં ડૂબેલા છે ત્યારે અહીં એક એવા જવાનની કહાણી પ્રસ્તુત છે, જેણે માઈનસ ૨૦ ડિગ્રીમાં ગરકાવ ર્બિફલી પહાડીઓની વચ્ચે દુશ્મન સૈન્ય અને પોતાની જિંદગી સાથે એક જબરદસ્ત લડાઈ લડી.

એ જવાનની કથા એમના જ શબ્દોમાં સાંભળોઃ ”ઈશ્વર દરેક માનવીને જિંદગીમાં એક વાર કોઈને કોઈ ખાસ કામ કરવાની તક આપે છે. મારા જીવનમાં પણ આવો જ એક મોકો આવ્યો. વાત ૧૯૯૯ની સાલની છે, હું મારા જીવનની શરૃઆત કરી રહ્યો હતો. તા. ૫મી મે, ૧૯૯૯ના રોજ મારું લગ્ન હતું. હું લગ્ન માટે મારા ગામ ગયો હતો. લગ્ન કરી લીધા બાદ તા. ૨૦મી મેના રોજ હું જમ્મુ પાછો આવ્યો, ત્યારે ખબર પડી કે મારી બટાલિયન કારગિલ કૂચ કરી ગઈ છે. કારગિલ પર પાકિસ્તાનના સૈનિકોએ આક્રમણ કરી દીધું હતું. મારા જીવન માટે આ જ એક સુવર્ણપળ હતી, આ જ એ સોનેરી ક્ષણ હતી, જેણે મને મારા દેશની સેવા કરવાની તક આપી. મને ગર્વ છે કે હું હિન્દુસ્તાનમાં જન્મ્યો છું. મને ગર્વ છે મારા માતા-પિતા પર, જેમણે મને દેશની સેવા માટે પ્રેરિત કર્યો.

યુદ્ધના મેદાનમાંથી અમને સમાચાર મળી રહ્યા હતા કે, આપણા કેટલાય જવાનો શહીદ થઈ ગયા હતા. કારગિલ ક્ષેત્રમાં એક ”ટાઈગર હિલ” છે, તેની પર દુશ્મનોએ કબજો લઈ લીધો હતો. એ ટાઈગર હિલ પર ફરી વિજય મેળવવા માટે ભારતીય લશ્કરે એક સ્ટ્રાઈકિંગ ફોર્સ અર્થાત્ ઘાતક ટુકડી તૈયાર કરી હતી. મને એ ટુકડીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યો હતો. તા. ૨જી જુલાઈના રોજ અમે ટાઈગરહિલ પર ચઢાઈ શરૃ કરી. ખુશી એ વાતની હતી કે, મને એ ટુકડીમાં સહુથી આગળ ચાલવાની તક મળી હતી. તા.૫મી જુલાઈ સુધીમાં અમે ટાઈગરહિલ ચડી ગયા. રસ્તો અત્યંત મુશ્કેલ હતો. બરફનું તોફાન ચાલુ હતું, પરંતુ અમારો જુસ્સો બુલંદ હતો. અમે કોઈ પણ મુશ્કેલીનો સામનો કરવા સજ્જ હતા. અમે બધા કદમથી કદમ મીલાવીને આગળ વધી રહ્યા હતા.

અમે આગળ વધી રહ્યા હતા, ત્યાં જ અચાનક દુશ્મનોએ અમારી પર ફાયરિંગ શરૃ કરી દીધું. અમે પણ વળતું ફાયરિંગ શરૃ કર્યું. બંને તરફથી ગોળીઓ છૂટવા લાગી. દુશ્મન સેનાના આઠ સૈનિકો માર્યા ગયા. તેની આમે અમે માત્ર સાત જ જવાન હતા, પણ એ વખતે એમને લાગ્યું કે અમે સાત નહીં પણ ૭૦૦ છીએ.આ દરમિયાન દુશ્મન સૈનિકોની ટુકડી નજીક આવી ત્યારે જ એમને ખબર પડી કે, અમે ફક્ત સાત જ જવાન છીએ. એ લોકોએ પાછા જઈને એમના કમાન્ડરને જાણ કરી.

દુશ્મનોએ એમની રણનીતિ બદલી. અડધા કલાક બાદ પાકિસ્તાનના સૈનિકોએ નારાબાજી શરૃ કરી. તેની સામે અમે નક્કી કર્યું કે,એ લોકો વધુ કરીબ આવે તે પછી જ ફાયરિંગ શરૃ કરવું. અમારી પાસે દારૃગોળો ઓછો થવા લાગ્યો હતો. નીચેથી જ અમને સપ્લાય થતો નહોતો. દુશ્મન ટુકડી નજીક આવતાં જ અમે ફાયરિંગ શરૃ કર્યું. સામેથી દુશ્મનોએ પણ ફાયરિંગ શરૃ કર્યું. આ લોહિયાળ સંઘર્ષમાં અમારી ટુકડીના છ જવાન શહીદ થઈ ગયા. પરંતુ શહીદ થતા પહેલાં એમણે દુશ્મન સૈન્યના ૩૫ જવાનોને ઢાળી દીધા હતા.

ભારતીય સૈન્યની ટુકડીના સાત પૈકી એક માત્ર હું જ જીવીત હતો, પરંતુ હું પણ ગંભીર રીતે ઘવાયો હતો. મારા શરીરમાંથી લોહી વહી રહ્યું હતું. એ વખતે પણ મારો જુસ્સો યથાવત હતો. મારું શરીર લોહીલુહાણ હોવા છતાં મને જરા પણ દર્દનો અહેસાસ થતો નહોતો. મારા દિલોદિમાગમાં સિર્ફ ભારતનો ત્રિરંગો લહેરાઈ રહ્યો હતો. યુદ્ધ ભૂમિ પર મારા સાથીઓના શબ પડયા હતા. હું અર્ધ બેહોશ હતો. એટલામાં દુશ્મન સૈનિકો આવી પહોંચ્યા. આપણા શહીદોના શબ પર ફરી ગોળીઓ છોડવા લાગ્યા. આપણા શહીદોના મૃતદેહને બુટથી લાતો મારવા લાગ્યા. એ લોકો અમને ગાળો પણ દેતા હતા. હું એ લોકો જોઈ ના શકે તે રીતે દૂરની એક શીલાની પાછળ લોહીલુહાણ હાલતમાં પડેલો હતો. હું એમની વાતો સાંભળી રહ્યો હતો. એમના અફસરે અમારી નીચેની ચોકી નષ્ટ કરી દેવા હુકમ કર્યો. હું ચૂપચાપ પડયો જ રહ્યો. એક જણે મને જોઈ લીધો, પણ એ બધાંને લાગ્યું કે હું જીવંત નથી. મારી હાલત ગંભીર હતી. મેં ઈશ્વરને પ્રાર્થના કરી કે, ”હે ભગવાન! મને થોડીવાર માટે પણ જીવીત રાખો, જેથી હું નીચે મારી ચોકી પર જઈ મારા સાથીઓને દુશ્મનના ઈરાદાથી વાકેફ કરી શકું.”

આ દરમિયાન દુશ્મનોના અફસરે એના સાથીઓને કહ્યું, શબો પાસે જે રાઈફલો પડી છે, તે બધી ઉઠાવી લાવોે. એમણે અમારી રાઈફલો લઈ લીધી અને ફરીવાર શબો પર ગોળીઓ છોડવા લાગ્યા. એમણે મારા પર પણ ગોળી ચલાવી. એમણે મારી છાતી પર ગોળી મારી, પરંતુ મારા શર્ટના ઉપરના ખિસ્સામાં પાકિટ હતું. પાકિટમાં છુટ્ટા ચલણી સિક્કા હતા. દુશ્મનની ગોળી એ સિક્કા સાથે અથડાઈને પાછી ચાલી ગઈ.

શાયદ ઈશ્વરની એ જ મરજી હતી. ઈશ્વર જ મને બચાવવા માંગતો હતો. દુશ્મનો અમારી રાઈફલો લઈને ભાગ્યા. મારી પાસે ખિસ્સામાં એક હેન્ડગ્રેનેડ જ બચ્યો હતો. મેં પૂરી તાકાતથી એ હેન્ડગ્રેનેડ દુશ્મનોની ભાગતી ટુકડી પર ફેંક્યો. પુષ્કળ અવાજ સાથે એ ફાટયો. એ ફાટતાં જ દુશ્મન ટુકડીમાં ગભરાટ ફેલાયો, એમને લાગ્યું કે ભારતીય ફોજ નીચેથી આવી ગઈ છે. જો કે એક જણે કહ્યું કે, ‘સાતમાંથી કોઈ એકાદ જવાન જીવતો લાગે છે.’

એ જ વખતે મેં મારી પાસે પડેલી એક રાઈફલ જોઈ. મારો એક હાથ બેકાર થઈ ગયો હતો. મેં બીજા હાથે રાઈફલ ઉઠાવી. અને દુશ્મનોના ચાર જવાનોને પાડી દીધા. મેં ઊભા થવા કોશિશ કરી અને ચારે તરફ મેં અંધાધૂંધ ફાયરિંગ શરૃ કરી દીધું. એ લોકોને હવે લાગ્યું કે સાચે જ ભારતીય ફોજ નીચેથી ઉપર આવી ગઈ છે. એ લોકો તેમનો જાન બચાવવા ભાગ્યા. કેટલાકને તો મેં લોહીલુહાણ કરી દીધા હતા.

એ લોકોના ભાગી ગયા બાદ મેં શાંતિથી મારા સાથીઓના શબ જોયાં, કદાચ કોઈ જીવીત હોય ! પરંતુ તે બધા જ શહીદ થઈ ચુક્યા હતા. મેં નીચે ભારતીય ચોકી તરફ જવા નિર્ણય કર્યો, જેથી દુશ્મનોની યોજનાને વિફલ બનાવી શકું. મેં માંડ માંડ ઊભા થઈ ચાલવાનું શરૃ કર્યું. એક નાળાના સહારે લથડીયા ખાતા ખાતા હું નીચે પહોંચ્યો. નીચે આવતાં જ મેં મારા કેટલાક સાથીઓને જોયા. મેં કમાન્ડરને બૂમ પાડી. મારો એક હાથ તૂટી ગયો હતો. આખો યુનિફોર્મ ચીંથરેહાલ અને લોહીથી તરબતર હતો. મારી હાલત જોઈ એમને લાગ્યું કે હું બચી શકીશ નહીં. મેં સાથીઓને કહ્યું: ”અહીં દુશ્મનો હુમલો કરવાના છે.”

એમણે તરત જ કમાન્ડિંગ ઓફિસરને સૂચના આપી. મને પણ તાત્કાલિક સારવાર આપવામાં આવી. પણ લોહી વહેવાનું ચાલુ હતું. અફસર સુધી પહોંચતાં સાંજના સાત વાગી ચુક્યા હતા. એ વખતે હું થોડું થોડું બોલી શક્તો હતો, પણ આંખે બરાબર દેખાતું નહોતું. હું મારા અધિકારીને બરાબર ઓળખી શક્યો નહીં, છતાં મેં ઉપર પહાડી પર બનેલી આખી ઘટનાથી તેમને વાકેફ કર્યા. એ વાત સાંભળ્યા બાદ તેમણે એક રણનીતિ બનાવી. તેના આધારે જવાનોની એક ટુકડી ફરી તૈયાર કરી અને પાકિસ્તાની ટુકડી સવારે અમારી ચોકી પર ત્રાટકે તે પહેલાં જ રાત્રે અમે દુશ્મનોને ઠાર કરી ટાઈગર હિલ પર ત્રિરંગો ફરકાવી દીધો.”

-નાયબ સૂબેદાર યોગેન્દ્રસિંહ યાદવની વાત અહીં પૂરી થાય છે. ભારતીય ફોજના જવાન યોગેન્દ્ર સિંહને કારગિલ યુદ્ધમાં તેમની શાનદાર બહાદુરી માટે દેશના પ્રતિષ્ઠિત સૈન્ય સન્માન પરમવીર ચક્રથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા છે. બોલિવૂડની ફિલ્મો ”લક્ષ્ય” અને ”એલઓસી” કારગિલમાં યોગેન્દ્રસિંહ યાદવની દાસ્તાનને બખૂબીથી દર્શાવવામાં આવી છે.

રાહુલ ગાંધી, નરેન્દ્ર મોદી સિવાય શરદ પવાર, મમતા બેનરજી, જયલલિતા, રાજનાથસિંહ, નીતિન ગડકરી અને એલ. કે. અડવાણી પણ મેદાનમાં

૨૦૧૪ની લોકસભાની આવી રહેલી ચૂંટણીઓમાં કયો પક્ષ વિજયી બનશે એ કરતાં વડાપ્રધાન કોણ બનશે, તે જાણવામાં દેશની આમ જનતાથી માંડીને સટોડિયાઓને અને કોર્પોરેટ વર્લ્ડથી માંડીને ભારતના પાડોશી દેશોને પણ રસ છે. કોંગ્રેસ અને ભાજપ આમ તો આમનેસામને છે, પરંતુ ભીતરથી બેઉ પક્ષો મૂડીવાદના સમર્થક છે. બેઉ પક્ષો અમેરિકાતરફી છે. એકમાત્ર ડાબેરીઓ અને મમતા બેનરજીની તૃણમૂલ કોંગ્રેસ પાર્ટી જ મૂડીવાદ અને જમણેરીઓ તરફી નથી. વ્યક્તિગત રીતે જોઈએ તો દિલ્હીનાં પરિણામો બાદ અરવિંદ કેજરીવાલ રાહુલ ગાંધી અને નરેન્દ્ર મોદી બાદ વડાપ્રધાન પદની રેસમાં હતા, પરંતુ દિલ્હીમાં તેમણે જે રીતે અરાજકતા સર્જી તે પછી તેઓ એ રેસમાંથી પહેલા દાવમાં જ આઉટ થઈ ગયા છે, પરંતુ બે મોટા ખેલાડીઓ પછી જે આઉટ નથી થયાં તેમાં મમતા બેનરજી, જયલલિતા, માયાવતી, શરદ પવાર, નીતીશકુમાર અને મુલાયમસિંહ પણ મેદાનમાં છે. જેમાં નીતીશકુમાર અને મુલાયમસિંહ તો ઘરઆંગણે જ પ્રજાના વિરોધનો સામનો કરી રહ્યાં હોઈ વડાપ્રધાન બનવાની તેમની મહેચ્છા ફળે તેમ લાગતું નથી.

શરદ પવારને લાગેવળગે છે ત્યાં સુધી તેમણે થોડા દિવસથી નરેન્દ્ર મોદી માટે કૂણું વલણ અપનાવ્યું છે. પહેલા પ્રફુલ્લ પટેલ અને તેમના પછી શરદ પવાર બોલ્યા કે ૨૦૦૨ની ઘટનાઓ અંગે કોર્ટ નરેન્દ્ર મોદીને ક્લીનચિટ આપી દીધી હોઈ એ વિવાદને હવે સમાપ્ત કરી દેવો જોઈએ. કોંગ્રેસ માટે આ આંચકારૂપ નિવેદન છે, પરંતુ આવા વિધાન પાછળ શરદ પવારની ઊંડી સમજ છે. વડાપ્રધાન બનવાનું તેમનું સ્વપ્ન હજુ અધૂરું છે. અત્યારે તો તેઓ કોંગ્રેસ સાથે બેઠકો અંગેની સમજૂતી કરી લેશે, પરંતુ ચૂંટણી પછી એક પણ પક્ષને સ્પષ્ટ બહુમતી ન મળે તો તેઓ ગમે ત્યાં જઈ શકે છે અથવા તો ગમે તેનો ટેકો લઈ ખુદ વડાપ્રધાન બની જવાની ઇચ્છા રાખે છે. શરદ પવાર સત્તા વગર રહી શકતા નથી. સોનિયા ગાંધીના વિદેશી કુળના મુદ્દે કોંગ્રેસ છોડી ગયા બાદ છેલ્લાં ૧૦ વર્ષથી તેઓ કોંગ્રેસની આગેવાની હેઠળની સરકારના ભાગીદાર છે. હવે તેઓ નરેન્દ્ર મોદીની સરકાર બને તો તેમાં પણ ભાગીદાર બનવા માગે છે અથવા તો નરેન્દ્ર મોદી માટે સાર્વત્રિક સમર્થન ન મળે તો મોદીનો ટેકો લઈ ખુદ વડાપ્રધાન બની જવાની ફિરાકમાં છે.

એવી જ રીતે નરેન્દ્ર મોદીનાં કરીબી ગણાતાં તામિલનાડુનાં જયલલિતા ભલે મોદીનાં રાજકીય મિત્ર ગણાતાં હોય પરંતુ તેમની રમત પણ શરદ પવાર જેવી જ છે. ચૂંટણી પરિણામો બાદ એક પણ પક્ષને બહુમતી ન મળે તો તેઓ નરેન્દ્ર મોદીને સમર્થન આપી પણ શકે છે અને મોદીના નામ માટે સહમતી ન સધાય તો તેમના ટેકાથી ખુદ વડાપ્રધાન બની જવાની ખેવના ધરાવે છે. તેમની આ ઇચ્છા હવે અપ્રગટ નથી. છેલ્લા પ્રવચન દરમિયાન તેમણે લાલ કિલ્લા પરથી રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવવાની ઇચ્છા સ્પષ્ટરૂપે જાહેર કરી જ દીધી છે. અલબત્ત, તેમની મુશ્કેલી એ છે કે સુપ્રીમ કોર્ટે તાજેતરમાં જ ચેન્નાઈની મેટ્રોપોલિટન કોર્ટને આદેશ આપ્યો છે કે મુખ્યમંત્રી જયલલિતા સામે ચાલતા કેસો ચાર મહિનામાં પૂરા કરી દેવા. મુખ્યમંત્રી જયલલિતા પર ૧૯૯૧-૯૨, ૧૯૯૨-૯૩ અને ૧૯૯૩-૯૪માં આવકવેરાના રિટર્ન નહીં ભરવાનો આરોપ છે. તેમની પર ૧૯૯૧થી ૧૯૯૬ વચ્ચે મુખ્યમંત્રી પદ દરમિયાન રૂપિયા ૬૬.૬૬ કરોડની આવક કરતાં વધુ સંપત્તિ રાખવાનો પણ કેસ છે. જેની સુનાવણી બેંગલુરુની કોર્ટમાં ચાલે છે. ૧૯૯૭માં તેમના ઘરે દરોડા પડયા ત્યારે ૨૮ કિલો સોનું, ૩૦૦ કિલો ચાંદી, ૧૦૫૦૦ સાડીઓ અને ૭૫૦ જોડ સેન્ડલ્સ મળી આવ્યાં હતાં. તેમની સામે વિદેશમાં રૂપિયા ૨૮૦ કરોડની બે આલીશાન હોટેલો હોવાનો પણ આરોપ છે. જયલલિતાનાં નિકટનાં સ્ત્રીમિત્ર શશીકલાએ શશી એન્ટરપ્રાઈઝ નામની એક કંપની ઊભી કરી હતી, પરંતુ ન તો શશીકલાએ કે ન તો જયલલિતાએ ૧૯૯૧-૯૨,૧૯૯૨-૯૩ કે ૧૯૯૩-૯૪માં તેના આવકવેરા રિટર્ન ભર્યાં.

વાત આટલેથી અટકતી નથી. ૨૦૧૧ની વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ દરમિયાન જયલલિતાએ તેમના સોગંદનામામાં પોતાની કુલ સંપત્તિ રૂપિયા ૫૧ કરોડ અને ૪૦ લાખ હોવાનું જાહેર કર્યું હતું. સોગંદનામામાં દર્શાવ્યા પ્રમાણે તેમની સામે નવ અપરાધિક કેસ ચાલી રહ્યા છે. એ જ રીતે તા. ૨૩ ડિસેમ્બર, ૧૯૯૧ના રોજ તેમની પર ન્યૂયોર્કની એક પેઢી દ્વારા ત્રણ લાખ ડોલરનો ડિમાન્ડ ડ્રાફ્ટ સ્વીકારવાનો પણ આરોપ છે.

બીજો એક આરોપ એવો છે કે ૧૯૯૨માં તેઓ મુખ્યમંત્રી હતાં ત્યારે તેમના જન્મદિને બે કરોડ રૂપિયા કરતાં વધુ રકમના ૮૯ ડિમાન્ડ ડ્રાફ્ટ અને રૂપિયા ૧૫ લાખની રોકડ રકમ તેમણે સ્વીકારી હતી. જોકે, આ કેસોમાં સીબીઆઈને કોઈ પુરાવા મળ્યા નથી. આ સિવાય જયલલિતા પર એસપીઆઈ વિનિવેશ મામલો, કોલસા આયાત ડીલ, કલર ટીવી કેસ અને એક ઓડિટરને સેન્ડલો મારવાનો કેસ પણ ચાલ્યો હતો. તા. ૭ ડિસેમ્બર, ૧૯૯૬ના રોજ કલર ટીવી કેસમાં તેમની ધરપકડ પણ થઈ હતી. આ બધું હોવા છતાં તેઓ વડાપ્રધાન બનવા માગે છે.

ચાલો, હવે પશ્ચિમ બંગાળનાં દીદી મમતા બેનરજીની વાત. તાજેતરમાં જ કોલકાત્તાના બ્રિગેડ પરેડ ગ્રાઉન્ડ ખાતે મુખ્યમંત્રી મમતા બેનરજીએ એક જંગી રેલીને સંબોધન કર્યું. આ રેલીને સંબોધતાં તેમણે કોંગ્રેસ અને ભાજપ એમ બેઉ પર ભારે પ્રહારો કર્યા. દેખીતી રીતે જ એમના એ પ્રહારોનો અર્થ એ હતો કે તેઓ પણ હવે વડાપ્રધાન બનવાના કોરસમાં સામેલ થઈ ગયા છે. તેમણે સ્પષ્ટપણે જાહેર કરી દીધું કે ૨૦૧૪ની લોકસભાની ચૂંટણીમાં તૃણમૂલ કોંગ્રેસ એકલા હાથે ચૂંટણી લડશે અને દિલ્હીની ગાદી સર કરવા માટે દેશમાં ફેડરલ ફ્રંટની રચના માટે નેતૃત્વ લેશે.

પશ્ચિમ બંગાળનાં સુપ્રસિદ્ધ સાહિત્યકાર મહાશ્વેતા દેવીએ પણ પ્રવચન દરમિયાન કહ્યું કે દેશના વડાપ્રધાન થવા માટે એકમાત્ર મમતા બેનરજી જ યોગ્ય ઉમેદવાર છે. કોલકાત્તાની ટીપુ સુલતાન મસ્જિદના શાહી ઈમામે પણ કહ્યું કે દેશને તેમની જરૂર છે. મમતા બેનરજીએ પશ્ચિમ બંગાળનું નેતૃત્વ કર્યું છે અને હવે દેશનું પણ નેતૃત્વ કરશે. કોલકાત્તાની એ મહા રેલીમાં મમતા બેનરજીએ ૪૫ મિનિટ સુધી લાગણીશીલ પ્રવચન કર્યું અને પશ્ચિમ બંગાળની પ્રજાને દિલ્હીમાં સત્તાપરિવર્તન લાવવામાં મદદ કરવા હાકલ કરી. તેમણે ‘ચલો દિલ્હી’નું સૂત્ર પણ આપ્યું. તેઓ બંગાળીમાં બોલ્યાં : “દિલ્હી ચલો, ભારત ગોરો” અર્થાત્ આપણે દિલ્હી જઈએ અને નયા ભારતનું નિર્માણ કરીએ. તેમણે રેલીમાં ઉપરોક્ત લાખોની જનમેદનીને સંબોધતાં પૂછયું : શું તમે દિલ્હીમાં પરિવર્તન ઇચ્છો છો? તો લાખ્ખો લોકોએ ગર્જના કરી, “હા”.

આ રેલીમાં કોંગ્રેસની અને નરેન્દ્ર મોદીની ટીકા કરતાં તેઓ બોલ્યાં : આપણને એવી સરકાર નથી જોઈતી જે બળતણમાં ભાવવધારો કર્યા કરે અને જે કોમી તોફાનો જ કરાવે. તેથી દેશમાં હવે તૃણમૂલ કોંગ્રેસ જ એકમાત્ર વિકલ્પ છે.

ટૂંકમાં, મમતા બેનરજી પણ પીએમ પદની રેસમાં ખુલ્લા મેદાનમાં આવી ગયાં છે, પરંતુ એ સિવાય ખુદ ભારતીય જનતા પાર્ટીમાં પણ કેટલાંક ડાર્ક હોર્સ છે. કોઈ જાણીતાં નામની સંમતિ ન થાય તો બહુ લો પ્રોફાઈલ પર રહેનારી વ્યક્તિને પદ સોંપી દેવાનો વચલો રસ્તો કાઢવામાં આવે છે અને સમાધાનથી અનાયાસે જ જેનું નામ આવે તેને રાજનીતિશાસ્ત્રોમાં ‘ડાર્ક હોર્સ’ કહે છે. ભાજપમાં નરેન્દ્ર મોદીના ટેકામાં બીજા ઘટક પક્ષો સંમત ન થાય તો ખુદ ભાજપમાં જ રાજનાથસિંહ, નીતિન ગડકરી, સુષમા સ્વરાજ અને એલ કે. અડવાણી પણ વડાપ્રધાન પદની મહેચ્છા રાખી રહ્યાં છે.